ΤΑ ΑΝΤΙΚΛΕΙΔΙΑ

ΓΙΩΡΓΗΣ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΣ «ΤΑ ΑΝΤΙΚΛΕΙΔΙΑ»

Δημοσιεύτηκε το 1988 στη συλλογή «Τα αντικλείδια»
-Τα «αντικλείδια» πρέπει να ακουστούν ως δοκιμές για να οριστεί το άπιαστο είδωλο της ποίησης και το φάντασμα του ενός ποιήματος (Δ.Ν..Μαρωνίτης)
-Είναι ένας ποιητικός μύθος, μια αλληγορική αφήγηση με θέμα την αιώνια επαναλαμβανόμενη άρνηση της ποίησης να υποχωρήσει στις απόπειρες να παραβιαστεί η ανοιχτή της πόρτα.
-Το ποίημα γίνεται το ίδιο φορέας της εμπειρίας που περιγράφει

Στ.1: δίνεται ένας φαινομενικά απλός και ευρύς ορισμός της ποίησης, που όμως περιορίζεται στους επόμενους στίχους
πόρτα ανοιχτή---ελλειπτική και απροσδιόριστη εικόνα, πρόσκληση και πρόκληση για όλους. Πού οδηγεί αυτή η πόρτα;

Στ.2-3: πολλοί—οι αμύητοι, οι αδιάφοροι, οι μη έχοντες καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα και πνευματικές αναζητήσεις
Κοιτάζουν μέσα—στρέφουν το βλέμμα τους, ρίχνουν μια επιπόλαια ματιά
Χωρίς να βλέπουν τίποτα—δεν αντιλαμβάνονται κάποιο ενδιαφέρον ερέθισμα
Και προσπερνούν—απομακρύνονται χωρίς…τύψεις

Στ.3-4: όμως μερικοί—(αντίθεση με το «πολλοί»),υποψιασμένοι, μυημένοι…περίεργοι
Κάτι βλέπουν—αντιλαμβάνονται, κατανοούν με βάση τα ερεθίσματα που έχουν
Το μάτι τους αρπάζει κάτι—αυτό το κάτι είναι διαφορετικό για τον καθένα, το ερέθισμα που θα ωθήσει κάποιον να μπει από την ανοιχτή πόρτα ποικίλλει για τον κάθε άνθρωπο. Επομένως η ποίηση είναι αυτό που βρίσκεται πίσω από την ανοιχτή πόρτα.

Στ.5: μαγεμένοι πηγαίνουνε να μπουν—αυτό το «κάτι» τους μαγνητίζει, τους προσελκύει και τους καλεί να το ανιχνεύσουν

Στ.6: παράξενη έκπληξη—η ανοιχτή πόρτα τότε κλείνει και παράλληλα σηματοδοτεί την έναρξη ενός ατέρμονα αγώνα με στόχο το άνοιγμα της πόρτας
Στ.7-11: -έντονη δράση με ρήματα σε ενεστώτα (χτυπάνε, ψάχνουνε, χαλάνε, φτιάχνουν, προσπαθούν) που δείχνουν τη διάρκεια της δράσης στο παρόν
-επανωτές αρνήσεις (κανείς, κανείς, δεν) που τονίζουν τη συναισθηματική ένταση
1.χτυπούν για να τους ανοίξει κάποιος. ΠΟΙΟΣ;
2.ψάχνουν το κλειδί της πόρτας της Ποίησης , είναι ΕΝΑ και ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΝ ΠΟΙΟΣ ΤΟ ΕΧΕΙ
3.για κάποιους η αναζήτηση αυτή γίνεται σκοπός της ζωής τους
4. φτιάχνουν αντικλείδια, τα ποιήματα, για να την ανοίξουν. ΠΩΣ ΦΤΙΑΧΝΟΝΤΑΙ ΑΦΟΥ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ;

Στ 12-13: το κεντρικό νόημα του ποιήματος—η φύση της ποίησης δεν είναι δυνατό να αποκαλυφθεί σε κανέναν ολοκληρωτικά. Η μαγεία της συνίσταται στην παραχώρηση ενός ψήγματος, μιας υποψίας από τη ουσία της σ’ αυτούς τους λίγους εκλεκτούς, που μπόρεσαν να δουν στο βάθος της και προσπαθούν μάταια φτιάχνοντας αντικλείδια να μπουν στο άβατο, το απροσπέλαστο και απροσμέτρητο βάθος της. «Επομένως ο ποιητής είναι ένας εξόριστος από τον κόσμο της ποιητικής μαγείας, του ανήκει μόνο η αγωνιώδης προσπάθεια να διαβεί την κλειστή της πόρτα»(Τασούλα Καραγεωργίου)

Στ 13-16: το επιμύθιο—ορισμός του ποιήματος: τα ποιήματα, καρπός λοιπόν βασανιστικού μόχθου, είναι τα αντικλείδια που κατασκευάζουν οι ποιητές-κλειδαράδες ανά τους αιώνες για να παραβιάσουν την πόρτα της Ποίησης. Τα ποιήματα όμως δεν είναι η ποίηση, είναι δοκιμές προσέγγισης της ουσίας της, που αν και βρίσκονται στο σωστό δρόμο, είναι ανεπαρκή για την επίτευξη του στόχου τους, να καταφέρουν δηλ. να φανερώσουν το βαθύτερο περιεχόμενο της ποιητικής τέχνης. Και η ποίηση είναι αυτό που δεν ειπώθηκε και ούτε πρόκειται ποτέ να ειπωθεί, «κάτι που παραμένει πάντα απατηλό και φευγαλέο».(Γ. Παυλόπουλος)
Στο στ.16 ο ποιητής δηλώνει και τη δική του συμμετοχή στη διαδικασία της ποιητικής δημιουργίας με το α’ πληθυντικό πρόσωπο «ανοίξουμε»


στ.17 ο ποιητικός επίλογος—με τυπογραφικό διάκενο από το υπόλοιπο ποίημα,
επανάληψη του 1ου στίχου με ένα «μα», σχήμα κύκλου, που μας ξαφνιάζει, αφού τελικά η ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή, ανήκει σε όλους , η πρόκληση ανανεώνεται, η περιπέτεια δεν έχει τέλος . Άρα και αυτό το ποίημα ήταν …ένα αντικλείδι

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗ ΤΕΧΝΙΚΗ
-η αφήγηση δεν αφορά ένα συγκεκριμένο συμβάν αλλά μια επαναλαμβανόμενη διαδικασία
-το πρόσωπο που αφηγείται δεν εμφανίζεται ως υποκείμενο του πρώτου ρηματικού προσώπου, είναι αόριστο, άρα τα όσα λέει διεκδικούν την εγκυρότητα του αντικειμενικού και δίνουν στο ποίημα καθολική εποπτεία. Επομένως λειτουργεί ως παντογνώστης αφηγητής και η εστίαση είναι μηδενική και μόνο στο στίχο 17, όπου ο ποιητής εμπλέκεται προσωπικά (έμμεσα βέβαια), ο αφηγητής γίνεται ομοδιηγητικός και η εστίαση εσωτερική
- ο χώρος είναι ο κόσμος, το σύμπαν
- ο χρόνος είναι από τότε που υπάρχει ο κόσμος

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ
-σχήμα κύκλου (στ 1,18)
-επαναλήψεις, αντιθέσεις
-μεταφορές (στ 4,9,10)
-οξύμωρο
-εικόνες

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΣΥΝΤΕΛΟΥΝ ΣΤΗ ΜΥΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ
-η πόρτα της ποίησης, τα αντικλείδια-ποιήματα, οι μαγεμένοι άνθρωποι, το μυστήριο με το…άφαντο κλειδί, το μυστικό για ν’ ανοίξει η πόρτα, η παράδοξη θέση του ποιητή ότι η ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή και κλειστή ταυτόχρονα

ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ
-ο κόσμος της ποίησης είναι μαγικός, μυστηριώδης, απροσδιόριστος, ανεξερεύνητος και δεν τον έχει κατακτήσει κανείς
- είναι ανοιχτός σε όλους αλλά λίγοι αντιλαμβάνονται τη γοητεία του
-πολλοί ποιητές αφιερώνουν και τη ζωή τους για να προσεγγίσουν τον ιδεατό κόσμο της ποίησης
- τα ποιήματα είναι σπαράγματα, απεικάσματα του ιδανικού κόσμου της ποίησης
-η ποίηση έχει σχέση με το ανεξερεύνητο μέρος της ψυχής, του μυαλού και των συναισθημάτων




ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ ΤΟΥ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΥ
Κυριαρχία του ονείρου, αίσθηση του ανικανοποίητου, συμβολικός λόγος, λιτότητα στην έκφραση, χρήση καθημερινού λεξιλογίου, πεζολογικός τόνος, κουβεντιαστό ύφος

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Κ.Ε.Ε

1. Ποιες αντιλήψεις του ποιητή για την Ποίηση εκφράζονται στο ποίημα;
2. Ποια γνωρίσματα της ποιητικής γραφής του Γιώργη Παυλόπουλου προκύπτουν από το συγκεκριμένο ποίημα;
3. Ποια στοιχεία της αφήγησης διακρίνετε στο ποίημα και ποιο είναι το πρόσωπο που «αφηγείται»;
4. Στο ποίημα αυτό κυριαρχούν οι κύριες προτάσεις. Ποια είναι η αισθητική τους λειτουργία;
5. Το ποίημα χαρακτηρίζεται από γλωσσική απλότητα και σαφήνεια, παρά το «φευγαλέο» νόημά του. Ποιοι εκφραστικοί τρόποι δημιουργούν αυτή την εντύπωση;
6. Στο ποίημα χρησιμοποιείται το σχήμα του κύκλου: ο πρώτος στίχος κλείνει και το ποίημα. Πώς συμβάλλει το σχήμα αυτό στη μετάδοση της βασικής ιδέας του ποιήματος;
7. Η ποιητική δημιουργία παρουσιάζεται στο συγκεκριμένο ποίημα ως μια ατέρμονη προσπάθεια να συλλάβει κανείς την «αλήθεια» της Ποίησης. Πώς αισθητοποιείται στο ποίημα αυτή η διαδικασία;
8. Ποιοι είναι, κατά την άποψή σας, οι πολλοί που προσπερνούνε και ποιοι οι μερικοί που το μάτι τους κάτι αρπάζει (στ.2-3);
9. Πότε η προσπάθεια του ανθρώπου να ανοίξει την πόρτα της Ποίησης αποκτά δραματική διάσταση;
10. «Η πόρτα δεν ανοίγει πια. Δεν άνοιξε ποτέ / για όσους μπόρεσαν να ιδούν στο βάθος»: Πώς ερμηνεύετε την «αντίφαση» που φαίνεται να υπάρχει στους στίχους αυτούς;
11. Μπορεί τελικά να βρεθεί, σύμφωνα με το ποίημα, το κλειδί για την πόρτα της Ποίησης; Αν όχι, τότε τι εκπροσωπούν τα αντικλείδια;
12. Αν «τα ποιήματα που γράφτηκαν / από τότε που υπάρχει ο κόσμος» είναι «μια αρμαθιά αντικλείδια / για ν’ ανοίξουμε την πόρτα της Ποίησης» τι είναι τότε η Ποίηση, κατά τη γνώμη σας;