Προσδιορισμός τόπου και χρόνου

Α΄ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΟΠΟΥ
Ο προσδιορισμός του τόπου εκφέρεται γενικά με εμπρόθετη αιτιατική ή αφαιρετική. Ειδικότερα έχουμε και τις εξής περιπτώσεις:

1. Στάση σε τόπο
Η στάση σε τόπο δηλώνεται:

* με τοπικά επιρρήματα (ibi, hic, illic)
* με την πρόθεση in + αφαιρετική (in Italiā)
* με απλή γενική ή αφαιρετική


Απλή γενική , όταν έχουμε ονόματα πόλεων (ή μικρών νησιών) α΄και β΄ κλίσης ενικού αριθμού.
Απλή αφαιρετική , όταν έχουμε όνοματα πόλεων (ή μικρών νησιών) α΄και β΄ κλίσης πληθυντικού αριθμού ή γ΄κλίσης οποιουδήποτε αριθμού.
π.χ. sum Romae, sum Ephesi, sum Athenis, sum Carthagine
Σημείωση:
Χρησιμοποιείται απλή αφαιρετική για τη δήλωση του τόπου, όταν ο τόπος έχει μπροστά του προσδιορισμό και κυρίως το επίθετο totus και την αντωνυμία ipse.
π.χ. totis castris, ipsa Romā

2. Κίνηση προς τόπο
Η κίνηση προς τόπο δηλώνεται:

* με τις προθέσεις in, ad + αιτιατική
* με απλή αιτιατική, όταν έχουμε όνοματα πόλεων (ή μικρών νησιών).

π.χ. eo in Asiam, eo in Italiam, eo Romam, eo Carthaginem

3. Κίνηση από τόπο
Η κίνηση από τόπο δηλώνεται:

* με τοπικά επιρρήματα (inde, illuc, quo)
* με τις προθέσεις ab, ex, de + αφαιρετική
* με απλή αφαιρετική, όταν έχουμε όνοματα πόλεων (ή μικρών νησιών).

π.χ. venio ex Asiā, venio ab Italiā, venio Romā, venio Carthagine

σημείωση 1: Τρεις τύποι του ουσιαστικού domus χρησιμοποιούνται επιρρηματικά ως προσδιορισμοί του τόπου:

domi
= στο σπίτι, στην πατρίδα (στάση σε τόπο) [αρχ. οἴκοι]
domum = στο σπίτι, στην πατρίδα (κίνηση σε τόπο) [αρχ. οἴκαδε]
domo = από το σπίτι, από την πατρίδα (απομάκρυνση) [αρχ. οἴκοθεν]

σημείωση 2
: Στο κείμενο 34 υπάρχει εμπρόθετος προσδιορισμός της στάσης σε τόπο με όνομα πόλης (in Literno). Στη συγκεκριμένη περίπτωση δηλώνεται όχι η πόλη, αλλά η ευρύτερη περιοχή, όπου βρισκόταν η έπαυλη του Σκιπίωνα.


Β΄ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΧΡΟΝΟΥ
Ο χρόνος δηλώνεται με τους εξής τρόπους:

1. με επιρρήματα (postea, iam, tum, nunc, deinceps, mox, diu, semper).
Τα επιρρήματα post και ante συνοδευόμενα από αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς δηλώνουν το πόσο μετά ή πόσο πριν συνέβη κάτι.
π.χ. paulo post = λίγο αργότερα [23], paucis ante diebus = πριν από λίγες μέρες
2. με εμπρόθετους προσδιορισμούς
π.χ. post victoriam = μετά τη νίκη [29], ante tertium diem = πριν από 3 ημέρες [25]

3. με χρονικές προτάσεις

4. με χρονικές μετοχές

5. με πλάγιες πτώσεις.

Πιο συγκεκριμένα:

* με απλή αφαιρετική για να δηλωθεί το πότε έγινε κάτι. π.χ. quodam die = κάποια μέρα [25]
* με απλή αιτιατική για να δηλωθεί το πόση διάρκεια είχε. π.χ. paucos menses = για λίγους μήνες [28]
* με απλή αφαιρετική για να δηλωθεί το μέσα σε πόσο χρόνο ή ύστερα από πόσο χρόνο έγινε κάτι.
π.χ. quo Carthago deleta est = κατά τη διάρκεια του οποίου η Καρχηδόνα καταστράφηκε [25]

πηγή: http://blogs.sch.gr/stratilio/archives/1679