ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (αίγυπτος-μυκήνες)

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ-ΑΙΓΥΠΤΟΣ

Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση

1. Η Αίγυπτος καταλάμβανε το .......... μέρος της Αφρικής

α) νοτιοδυτικό   β) βορειοανατολικό   γ) βορειοδυτικό

2. Ανώτατος άρχοντας ήταν .......

α) ο Φαραώ   β) ο ανώτατος ιερέας   γ) ο αρχηγός του ναυτικού

3. Στην Αίγυπτο επικρατούσε.....

α) σοσιαλισμός   β) δημοκρατία   γ) η απόλυτη μοναρχία

4. Η Νουβία βρισκόταν στα.....της Αιγύπτου

α) νότια   β) βόρεια   γ) ανατολικά

5. Τα δυο βασίλεια ένωσε ο........

α) Ραμσής Β΄   β) Μήνης   γ) Τούθμωσις Γ΄

6. Για 200 χρόνια η Αίγυπτος κυβερνήθηκε από.....

α) τους Εβραίους   β) τους Υξώς   γ) τους Σύριους

7. Πιθανόν οι Υξώς να εισήγαγαν.....

α) το πολεμικό άρμα   β) το σιδερένιο σπαθί   γ) το ναυτικό

8. Ο φαραώ Ακενατών προσπάθησε να επιβάλει.....

α) την πολυθεΐα   β) το μονοφυσιτισμό   γ) το μονοθεϊσμό

9. Κατά το 12ο αι.π.Χ. εισέβαλαν από τον βορρά.......

α) Οι Χετταίοι   β) οι λαοί της θάλασσας   γ) οι Ασσύριοι

10. Ο Ψαμμήτιχος ήταν.......της Αιγύπτου

α) ναύαρχος του στόλου   β) αρχιτέκτονας   γ) Φαραώ

11. Ο Μ. Αλέξανδρος ανακηρύχθηκε Φαραώ.......

α) στις Θήβες   β) στη Μέμφιδα   γ) στην Αλεξάνδρεια

12. .......ήταν αιγυπτιακή θεότητα

α) Ο Ώρος   β) Η Ήρα   γ) Ο Μαρδούκ

13. Ο Champollion αποκρυπτογράφησε τα ιερογλυφικά με τη βοήθεια της

στήλης της.....

α) Αλεξάνδρειας   β) Χαττούσας   γ) Ροζέτας

14. Στην Αίγυπτο αναπτύχθηκε η εμπειρική......

α) γεωμετρία   β) φιλοσοφία   γ) ιστορία

15. Οι Αιγύπτιοι ήταν φημισμένοι.......

α) ταριχευτές   β) ναυτικοί   γ) γιατροί

16. Το Λούξορ βρίσκεται.......

α) στη Συρία   β) στη Βαβυλώνα   γ) στην Αίγυπτο

Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες;

1. Ο Νείλος πλημμύριζε το φθινόπωρο.

2. Στην Αίγυπτο υπήρχε ειδίκευση των επαγγελμάτων.

3. Οι ιερείς είχαν μεγάλη δύναμη.

4. Οι ανώτατοι κρατικοί υπάλληλοι βρίσκονταν πιο ψηλά από το Φαραώ.

5. Κατά την περίοδο του Νέου Βασιλείου το σύστημα των τάξεων έγινε πιο αυστηρό.

6. Στην Αίγυπτο υπήρχε θεοκρατία.

7. Αρχικά η Αίγυπτος ήταν χωρισμένη σε δυο βασίλεια, της Νουβίας και του Σινά.

8. Οι Υξώς εκδιώχθηκαν από τους Μυκηναίους.

9. Η Ναύκρατη ήταν ελληνική αποικία της Αιγύπτου.

10. Η Αίγυπτος έγινε περσική επαρχία το 525 π.Χ.

11. Οι Αιγύπτιοι δεν πίστευαν στη μεταθανάτια ζωή.

12. Στα ταφικά μνημεία δε βρέθηκαν αντικείμενα αξιόλογα.

13. Οι γραφείς αποτελούσαν ξεχωριστή τάξη ανθρώπων.

14. Τα αιγυπτιακά κείμενα έχουν θρησκευτικό ή λυρικό περιεχόμενο.

15. Η ώρα προσδιορίστηκε με βάση την ηλιακή σκιά.

16. Οι Αιγύπτιοι δεν έφτιαξαν έργα μικροτεχνίας.

Αντιστοίχισε τις προτάσεις της ομάδας Α με αυτές της ομάδας Β.

ΟΜΑΔΑ Α  

1. Όταν έπεφτε η στάθμη των νερών του Νείλου

2. Ένας μεγάλος αριθμός Αιγυπτίων ασχολούνταν

3. Οι επαγγελματίες στρατιωτικοί 

4. Από τις αρχές της 3ης χιλιετίας π.Χ.

5. Αρχικά οι Αιγύπτιοι ασχολούνταν ε. έμενε ένα παχύ στρώμα λάσπης

6. Στα τέλη του Αρχαίου Βασιλείου

7. Κατά τη βασιλεία του Τούθμωσι Γ΄

8. Οι μελετητές είναι επιφυλακτικοί
9. Από τον 11ο αι. π.Χ. ως τον 7^ο αι. π.Χ.
10. Ο Φαραώ Νεκώ βασίλευσε

ΟΜΑΔΑ Β 

α. σημειώθηκαν πολιτικές και κοινωνικές ταραχές

β. απέναντι στα πολεμικά κατορθώματα του Ραμσή Β΄

γ. στην Αίγυπτο επικρατεί θεοκρατία

δ. κατά τον 6ο αι. π.Χ.

ε. έμενε ένα παχύ στρώμα λάσπης

στ. η αιγυπτιακή κυριαρχία είχε φτάσει ως τη Συρία

ζ. η Αίγυπτος βρισκόταν κάτω από ασσυριακή κατοχή

η. με διοικητικές υπηρεσίες

θ. με την καλλιέργεια της γης, το κυνήγι και το ψάρεμα

ι. είχαν αποκτήσει μεγάλη δύναμη

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ-ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση

1. Ο Μυκηναϊκός πολιτισμός αναπτύχθηκε από το .........

α. 1600-1100 π.Χ.    β. 1500-950 π.Χ.   γ. 1000-400 π.Χ.

2. Μυκηναϊκό κέντρο ήταν και .........

α. η Τίρυνθα   β. οι Αιγές   γ. η Κέρκυρα

3. Το 1952 αποκρυπτογραφήθηκε η .........

α. Γραμμική Α΄   β. Γραμμική Β΄   γ. η σφηνοειδής γραφή

4. Στην κορυφή της μυκηναϊκής κοινωνίας βρίσκονταν:

α. οι ηγεμόνες   β. οι ιερείς   γ. οι στρατιωτικοί

5. Το μυκηναϊκό εμπόριο άρχιζε να παρακμάζει από .........

α. τις αρχές του 11ου αιώνα π.Χ.   β. τις αρχές του 13 αι. π.Χ.   γ. τις αρχές του 12ου αι. π.Χ.

6. Η μυκηναϊκή τέχνη είναι .........

α. χαλαρά συγκροτημένη        β. θεατρικού χαρακτήρα   γ. αυστηρά συγκροτημένη

Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες;

1. Μυκηναϊκές εγκαταστάσεις υπάρχουν και στην Κύπρο.

2. Οι πρώτες ανασκαφές στις Μυκήνες έγιναν το 1874.

2. Η Γραμμική Β΄ είναι προελληνική γραφή.

4. Κέντρο των δραστηριοτήτων των Μυκηναίων ήταν οι ναοί.

5. Ενιαίο μυκηναϊκό κράτος δεν υπήρξε.

6. Από τα τέλη του 15ου αι. π.Χ. οι Μυκηναίοι εκτόπισαν τους Μινωίτες.

7. Σε χετιτικές επιγραφές οι Αχαιοί ονομάζεται «Κέφτι».

8. Η τρωική εκστρατεία φαίνεται πως έγινε για λόγους αντιζηλίας και φθόνου.

9. Την εποχή αυτή εξαφανίζεται το Ολυμπιακό Δωδεκάθεο.

10. Βασικό κτίριο των ανακτόρων ήταν το Μέγαρο.

11. Γύρω από το Μέγαρο δεν υπήρχαν διαμερίσματα.

12. Οι θολωτοί τάφοι είχαν μικρή είσοδο.

13. Ο «θησαυρός του Ατρέως» βρίσκεται στο Άργος.

14. Οι Μυκηναίοι είχαν αναπτύξει τη ζωγραφική.

Αντιστοίχισε τις προτάσεις της ομάδας Α με αυτές της ομάδας Β.

ΟΜΑΔΑ Α

1. Οι Μυκηναίοι εξαπλώθηκαν

2. Σημαντική θέση κατείχαν οι

3. Ο τίτλος του βασιλιά σήμαινε

4. Οι Μυκηναίοι δεν ίδρυσαν

5. Το Μέγαρο χωρίζεται σε τρία μέρη:

ΟΜΑΔΑ Β 

α. τον αρχηγό οποιασδήποτε ομάδας

β. πόλη στην Τροία.

γ. στην ανατολική Μεσόγειο

δ. στον προθάλαμο, στην αυλή και στο μεγάλο χώρο όπου βρισκόταν η εστία.

ε. ιερείς και οι στρατιωτικοί

Η κακοδαιμονία της δημόσιας εκπαίδευσης

Δημόσια Εκπαίδευση: Τίς πταίει;

 του Γεώργιου Μπαμπινιώτη

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  14/12/2014 στο ΒΗΜΑ

Βιώνουμε τα τελευταία χρόνια μια συνεχή υποβάθμιση τής Δημόσιας Εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες της. Κύρια αιτία η οικονομική κρίση. Βασική αιτία βιαστικά, άστοχα και ανεπεξέργαστα νομοθετήματα. Καθοριστική αιτία στρεβλώσεις στη συμπεριφορά όλων των παραγόντων τής Παιδείας μας. Λανθάνουσα αιτία η απαιδευσία προσώπων στα κέντρα λήψεως αποφάσεων. Πρώτιστη αιτία η κομματική εκμετάλλευση τής Εκπαίδευσης με επικεφαλής μερικούς άμαθους μαθητές, ακάτεχους φοιτητές και άσοφους δασκάλους.

Κι όλα αυτά με θλιβερό και απροστάτευτο θύμα τη Δημόσια Εκπαίδευση όλων των βαθμίδων. Μια εκπαίδευση μονίμως υποχρηματοδοτούμενη, συχνά και με πολιτικής σκοπιμότητας αλόγιστες δαπάνες (πρβλ. την ίδρυση πλήθους αχρείαστων πανεπιστημιακών τμημάτων στη θέση ανάλογων μεταπτυχιακών προγραμμάτων). Μια εκπαίδευση αναξιολόγητη ή πρόχειρα έως βεβιασμένα αξιολογούμενη με «πρωτότυπες» διαδικασίες. 

Μια εκπαίδευση με ελάχιστη έως ανύπαρκτη προβλεψιμότητα ως προς την επιτέλεση των καθοριστικών λειτουργιών της: διδασκαλία και άσκηση μαθητών/φοιτητών με κάλυψη τής προβλεπόμενης ύλης, αντικειμενική αξιολόγηση διδασκόντων και διδασκομένων σε σχέση με την επίτευξη των στόχων, συνεργασία για την αντιμετώπιση εκπαιδευτικών προβλημάτων, διορθωτικές παρεμβάσεις και βελτίωση τής ποιότητας τού εκπαιδευτικού έργου κ.λπ. Μια εκπαίδευση που είτε με την έλλειψη τού απαιτούμενου διδακτικού προσωπικού είτε με την έλλειψη υποδομών και ελέγχου ως προς το επιτελούμενο έργο είτε με επαναλαμβανόμενες χρονοβόρες, ψυχοφθόρες και αναποτελεσματικές καταλήψεις γεννά δυσθυμία, σύγχυση, απογοήτευση και αγανάκτηση σε διδάσκοντες, διδασκομένους, γονείς και πολίτες τής κοινωνίας. 

Μια εκπαίδευση που η σύγκριση με το επίπεδο τής Δημόσιας Εκπαίδευσης των χωρών τής Ευρώπης -  και μεγάλου μέρους τής ιδιωτικής εκπαίδευσης στην ίδια τη χώρα μας - την αδικεί, την εκθέτει και την μειώνει στα μάτια τής κοινής γνώμης, που δεν γνωρίζει πάντοτε τα πραγματικά δεδομένα και τα αίτια τής κατάστασης. Ο Ελληνας πολίτης γνωρίζει ότι το σχολείο των παιδιών του έχει προβλήματα, ότι υποχρεώνεται να συμπληρώνει με δικά του χρήματα (ξένες γλώσσες, φροντιστήρια, ιδιαίτερα κ.ά.) αυτά που θα έπρεπε να προσφέρει το δημόσιο σχολείο, όπως γνωρίζει πικρά ότι ο μακρός αγώνας του να φοιτήσει το παιδί του σ' ένα Πανεπιστήμιο δεν δικαιώνεται από την κατάσταση που τείνει να επικρατήσει στην Ανώτατη Εκπαίδευση. 

Η απογοήτευση μάλιστα μαθητών/φοιτητών και γονέων, η πικρία και η αγανάκτησή τους μεγαλώνουν όταν διαπιστώνουν ότι σε όλες τις βαθμίδες τής Δημόσιας Εκπαίδευσης (σχολεία, πανεπιστήμια) υπάρχει και ένα εξαιρετικό δυναμικό διδασκόντων που καθόλου δεν υστερεί έναντι των συναδέλφων τους των προηγμένων χωρών (ο γράφων έχει προσωπική πείρα από τις χιλιάδες των φοιτητών και των συναδέλφων του στη μακρά εκπαιδευτική του σταδιοδρομία), στο οποίο άλλωστε οφείλεται ό,τι καλό, ποιοτικό και αισιόδοξο επιτελείται στη Δημόσια Εκπαίδευση, παρά την παθογένεια που αδρομερώς περιγράψαμε.

Αν έτσι έχουν τα πράγματα, γεννάται το ερώτημα «τίς πταίει;». Πού οφείλεται η κακοδαιμονία τής Δημόσιας Εκπαίδευσης και πώς αντιμετωπίζεται; Οφείλεται, κυρίως, σε μια συνολική αντίληψη των πολιτικών μας κομμάτων - ιδίως αυτών που έχουν κυβερνήσει τη χώρα - ότι ο πολιτισμός και η Παιδεία είναι ήσσονος σημασίας τομείς, γι' αυτό και απουσιάζουν παντελώς από τις πολιτικές συζητήσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα κονδύλια για τον πολιτισμό στην Ελλάδα είναι τα μικρότερα στον προϋπολογισμό, ενώ και η Εκπαίδευση εν σχέσει προς τις πραγματικές της ανάγκες μονίμως υποχρηματοδοτείται, με αποκορύφωμα την τραγική κατάσταση που επικρατεί σήμερα. 

Αυτό σημαίνει ότι Πολιτισμός και Παιδεία, οι δύο κύριοι πόλοι στους οποίους μπορεί να στηριχθεί ουσιαστικά και μακροπρόθεσμα η ανάπτυξη αυτής τής χώρας, είναι υποβαθμισμένοι στη συνείδηση των κυβερνώντων αλλά και τού πολιτικού κόσμου γενικότερα. Αποτέλεσμα: το μόνο πεδίο στο οποίο θα έπρεπε να υπάρξει μια συμφωνία των κομμάτων για βασικά ζητήματα και κοινή υπερκομματική πολιτική έχει μεταβληθεί σε πεδίο συγκρούσεων για εντυπωσιασμό ή και αποπροσανατολισμό τής κοινής γνώμης και άγρας ψήφων. 

Μια κοινή πολιτική για το εκπαιδευτικό μας σύστημα, προγράμματα διδασκαλίας, υποδομές, έμφαση σε μια αναβαθμισμένη επαγγελματική εκπαίδευση, τρόπο εισαγωγής στα ΑΕΙ - με ένα σύστημα πιο δίκαιο, πιο ανθρώπινο και πιο ουσιαστικό -, γενική αξιολόγηση των πάντων και σημαντική μισθολογική αναβάθμιση των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων. Ετσι η Δημόσια Εκπαίδευσή μας - παρά το καλό δυναμικό και τις δυνατότητες που έχει - υποβαθμίζεται, αδρανοποιείται, φθίνει και στοχοποιείται ως χώρος απαιδευσίας και ανομίας. 

Απουσιάζουν αισθητά από την Εκπαίδευση μια συνεχής, επίσημη, έγκυρη ενημέρωση και συναφής διάλογος για τα μεγάλα εκπαιδευτικά ζητήματα (μαθητές και γονείς λ.χ. είναι ανενημέρωτοι για το τι προσφέρει η «τράπεζα θεμάτων» και ποιους σημαντικούς σκοπούς εξυπηρετεί). Λείπουν πάνω απ' όλα η απαραίτητη πνευματική ηρεμία, η ουσιαστική συνεργασία δασκάλων με μαθητές και η αγάπη των μαθητών για το σχολείο τους και των φοιτητών για το πανεπιστήμιό τους. Οι καταλήψεις -απαράδεκτες για κάθε χώρο πνευματικής συνάντησης μαθητή και δασκάλου και κάθε έννοια μάθησης και επιστήμης - είναι τελικά ένα επιφαινόμενο τού μείζονος προβλήματος που σημειώσαμε: τής ασυνεννοησίας των κομμάτων, τής άγνοιας και σύγχυσης περί τα εκπαιδευτικά, καθώς και τής απουσίας ουσιαστικού διαλόγου μεταξύ των βασικών παραγόντων τής εκπαίδευσης για αυτό που θα έπρεπε να είναι «το μέγιστον μέλημα» όλων.

Μήπως έχει φθάσει η ώρα ο νέος Πρόεδρος τής Δημοκρατίας να συγκαλέσει τους αρχηγούς όλων των κομμάτων να συζητήσουν για πρώτη φορά και να συμφωνήσουν για το κατ' εξοχήν εθνικό θέμα που είναι η Δημόσια Παιδεία στη χώρα μας;

Ο κ. Γεώργιος Μπαμπινιώτης είναι καθηγητής της Γλωσσολογίας, τ. πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Για τη "Ζώνη Πυρός" του Παναγιώτη Χατζημωϋσιάδη

Λίγο πριν τις πασχαλινές διακοπές επισκέφτηκε το σχολείο μου ένας παλιός συνάδελφος και φίλος συγγραφέας, ο Παναγιώτης Χατζημωϋσιάδης.Το πόσο καλό κάνει τελικά στους μαθητές η επαφή με τους λογοτέχνες αποδεικνύεται τα τελευταία χρόνια που οργανώνουμε τέτοιες επισκέψεις στο σχολείο. Οι μαθητές συζήτησαν μαζί του για τη λογοτεχνία, για τα προβλήματα που ταλανίζουν το σημερινό σχολείο αλλά και για το πως δουλεύει στο εργαστήρι του ένας συγγραφέας.

Παραθέτω ακολούθως ένα σύντομο χαιρετισμό που του απηύθυνα με αφορμή το τελευταίο συγγραφικό του πόνημα "Ζώνη πυρός"

Τον γνώρισα πριν από 10 χρόνια σε ένα λύκειο των Γιαννιτσών ως συνάδελφο και συνοδοιπόρο στο εκπαιδευτικό Γολγοθά. Ιδιαίτερα ευφυής, ευγενικός αλλά και δύστροπος μου φάνηκε στην αρχή. Με τον καιρό κατάλαβα πως πρόκειται για ένα συνάδελφο προβληματισμένο για τη εκπαίδευση και τα κοινωνικά δρώμενα, με ξεχωριστό χιούμορ αλλά και καλά τεντωμένες κεραίες που αφουγκράζονται τους παραμικρούς κραδασμούς στα θεμέλια του κοινωνικού και πολιτικού οικοδομήματος.

Κι επειδή είναι δύσκολο να κρατήσεις ισορροπίες ανάμεσα στην απόσταση που επιβάλλει ο καθωσπρεπισμός να δεις έναν προσκεκλημένο λογοτέχνη στο σχολείο σου και σε ένα φίλο- θαρρώ θα αποτολμούσα να τον αποκαλέσω και έτσι- θα προσπαθήσω σκοινοβατώντας να σας παρουσιάσω τη δική μου βιβλιοπαρουσίαση και επιτρέψτε μου να πω και βιβλιοκριτική  μετά την ανάγνωση του τελευταίου πονήματός του που τιτλοφορείται  «ΖΩΝΗ ΠΥΡΟΣ».

Σ αυτό το εράνισμα αναγνωσμάτων αναγνώρισα εξ αρχής ένα διαφορετικό τρόπο γραφής σε σχέση με τα προηγούμενα λογοτεχνικά του «παιδιά». Μια γραφή που ρέπει προς τον υπερρεαλισμό θα έλεγα, προς την ποίηση σε κάποια σημεία και που παντρεύει με τον πιο αριστοτεχνικό τρόπο το φιλολογικό του υπόβαθρο, τις παιδικές μνήμες και τη σύγχρονη σκληρή κοινωνική πραγματικότητα.

Βρήκα ευρηματική την ομαδοποίηση των διηγημάτων σε τρεις κατηγορίες, που δεν είναι καθόλου τυχαίες. Στην πρώτη με τον τίτλο «ΜΟΝΟΛΟΓΟΙ» ο συγγραφέας μας βάζει στο εργαστήρι του, όπου αναζητά το υλικό της γραφής του ανάμεσα σε παιδικές μνήμες και την ανιαρή καθημερινότητα, στην οποία  καταφέρνει ως εκ θαύματος να προσδώσει μια «φιλοσοφική» διάσταση και να μετατρέψει σε λογοτεχνικό υλικό. Εξομολογείται, αυτοστοχάζεται, εγκλωβίζεται σαν τον Ιωνά στην κοιλιά του κήτους, κρατά σημειώσεις. Από δω ξεχώρισα το ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ και το ΠΡΟΣΩΡΑΣ.

Στο πρώτο αναγνώρισα αυτοβιογραφικά ψήγματα, προσωπικές αγωνίες, και μεταθανάτιες επιθυμίες και.. μια πρόταση για το πώς αλλιώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα ημερολόγια.

Στο δεύτερο η ασθμαίνουσα στίξη προδίδει μια υπαρξιακή αγωνία. Χρησιμοποιώντας μια εμμονικά επαναλαμβανόμενη γραφή κατορθώνει να κινείται με αφάνταστη ευκολία από την παιδική ηλικία στην ωριμότητα και από κει στα γηρατειά.

Στη δεύτερη ομάδα με το γενικό τίτλο «ΚΑΤ΄ΙΔΙΑΝ» ο αφηγητής αναλαμβάνει το ρόλο του ανθρώπου της διπλανής πόρτας που δεν καταγγέλλει, απλά καταγράφει με ηρεμία την αδυσώπητη κοινωνική πραγματικότητα και τα αδιέξοδα του σύγχρονου ανθρώπου. Εδώ προέκρινα το ΠΡΟΣΚΛΗΤΗΡΙΟ και τη ΣΚΙΑ.

Στο πρώτο μέσα σε δυο σελίδες γίνεται ο άστεγος, ο άνεργος, ο λαθρομετανάστης, ο αυτόχειρας που δεν έχει να πληρώσει το νοίκι ή το εισιτήριο στο τρόλεϊ, άνθρωποι που συναντάμε καθημερινά γύρω μας.

Στο δεύτερο με τα εξόχως εύστοχα ελληνικά του αποτυπώνει με τον πιο ανάγλυφο τρόπο την απομόνωση του σύγχρονου «πετυχημένου» αστού που η επαγγελματική του επιτυχία είναι βραχνάς και σίγουρα δεν είναι αρκετή να καλύψει τα ψυχικά του κενά και ο θάνατος φαντάζει γι αυτόν ως διέξοδος και  λύτρωση.

Η τρίτη ομάδα με τον τίτλο «ΔΙΑΛΟΓΟΙ» συνιστά πραγματικά ΖΩΝΗ ΠΥΡΟΣ. Κινούμενος μεταξύ πραγματικότητας και ουτοπίας, μεταξύ ρεαλισμού και μελλοντολογίας ο συγγραφέας μας δίνει μαθήματα ιστορίας και μιλά για όλα: Ολυμπιακούς αγώνες, οικονομική κρίση, εκλογές, μετανάστες, έλλειψη φαρμάκων, οικολογική καταστροφή. Εφιαλτικά σενάρια του παρόντος και του μέλλοντος.

Στο μεταίχμιο μεταξύ πεζογραφίας και λογοτεχνικού δοκιμίου, με υποτυπώδη δράση και θεματογραφία διάσπαρτη ο  Χατζημωυσιάδης δεν τελεί εν αμηχανία: δεν είναι προχειρογράφος, όπως διάβασα σε μια βιβλιοκριτική. Αντιθέτως περνώντας από το εγώ στο εσύ και από κει στο συλλογικό κατορθώνει με τη διεισδυτική λογοτεχνική του ματιά να ακουμπήσει για άλλη μια φορά «επί τον τύπο των ήλων» και να πει τα πράγματα με το όνομά τους.

Ακούσματα τής Μ. Εβδομάδος

Παραθέτω ένα άρθρο του Γ. Μπαμαπινιώτη από το ΒΗΜΑ που δημοσιεύτηκε πέρυσι το Πάσχα αλλά έχει τόσο θρησκευτικό όσο και φιλολογικό ενδιαφέρον.

Αρκετές φράσεις με διευρυμένη μεταφορική χρήση σώζονται στη σημερινή Ελληνική, προερχόμενες από τα Ευαγγέλια και τους ύμνους τής Μεγάλης Εβδομάδος. Η παρακολούθηση των ακολουθιών των Παθών στις εκκλησίες από μεγάλο αριθμό πιστών, η υποβλητική ατμόσφαιρα, με δυνατά αφηγηματικά κείμενα των Ευαγγελίων και με μια πραγματικά υψηλή ποίηση που είναι η υμνολογία τής Μ. Εβδομάδος, έχουν οδηγήσει στο να εντυπωθούν στη μνήμη και να περάσουν στην καθημερινή γλώσσα  πολλές χαρακτηριστικές φράσεις από τα ακούσματα τής Μ. Εβδομάδος. Δίνω ένα μικρό δείγμα από αυτές, παραθέτοντας και τα ερμηνεύματα από το Λεξικό μου.

Από τα ευαγγελικά κείμενα και τα τροπάρια τής Μ. Δευτέρας χρησιμοποιούμε σήμερα τις φράσεις: «τα τού Καίσαρος τω Καίσαρι» (Ματθ. 22, 21) για την ανάγκη να αποδίδεται στον καθένα αυτό που πρέπει, που του οφείλεται ή που του αρμόζει΄ «προς το θεαθήναι» (Ματθ. 23, 5), μόνο για επίδειξη, για τα μάτια τού κόσμου΄ «διυλίζει τον κώνωπα και καταπίνει την κάμηλον» (Ματθ. 23, 24) για τους υποκριτές που επικρίνουν τα ασήμαντα σφάλματα και συγχωρούν ή παραβλέπουν βαρύτατα αμαρτήματα.

Από τη Μ. Τρίτη: «αι μωραί παρθένοι» (Ματθ. 25, 2) για μη προνοητικούς ανθρώπους, που είναι απροετοίμαστοι να αντιμετωπίσουν κάτι σημαντικό.

Από τη Μ. Τετάρτη: «ως πρόβατο επί σφαγήν» (τροπάριο που παραπέμπει στην Π.Δ., Ησαΐας 53, 7) για κάποιον που οδηγείται (από άλλους) σε βέβαιη καταστροφή χωρίς να το γνωρίζει ή να το καταλαβαίνει ή χωρίς να διαµαρτύρεται.

Από τη Μ. Τετάρτη: «το μεν πνεύμα πρόθυμον, η δε σαρξ ασθενής» (Ματθ. 26, 41) για άνθρωπο που έχει τη θέληση να πράξει κάτι αλλά εµποδίζεται (κυρίως από σωµατική αδυναµία)΄ γενικότερα, για κάποιον που θέλει αλλά δεν µπορεί.

Τα περισσότερα είναι από τη Μ. Πέμπτη: «διαρρηγνύω τα ιμάτιά μου» (Ματθ. 26, 65) (σχίζω τα ρούχα μου), διαμαρτύρομαι έντονα,  υποστηρίζοντας την αθωότητα ή το δίκιο μου (συχνά με ειρωνική σημασία)΄ «μετά φανών και λαμπάδων» (Ιω. 18, 3), σε πανηγυρική ατµόσφαιρα΄ «άρον, άρον» (Ιω. 19, 15), αμέσως, γρήγορα, βιαστικά΄ «μνήσθητί μου, Κύριε» (Λουκ. 23, 42) για την έκφραση έκπληξης (πβ και τις φράσεις «μέγας ει, Kύριε!» και «έλα Xριστέ και Παναγιά!»)΄«αντί τού μάννα, χολήν» (τροπάριο) για δήλωση αγνωμοσύνης προς τον ευεργέτη΄«νίπτω τας χείρας μου» (από την πράξη τού Ποντίου Πιλάτου, Mατθ. 27, 24) για τους ανθρώπους που αποποιούνται κάθε ευθύνη, προτιμώντας να μην αναμειχθούν σε υπόθεση στην οποία θα μπορούσαν να παρέμβουν΄ «ας όψεται» (Ματθ. 27, 24) για κάποιον που θεωρείται φταίχτης, υπαίτιος για δυσάρεστη κατάσταση΄ «κρανίου τόπος» (απόδοση τού εβραϊκού τοπωνυμίου «Γολγοθάς», Ματθ. 27, 33) για τόπο όπου η ζωή είναι δυσβάσταχτη ή για τόπο που θυμίζει σεληνιακό τοπίο΄ «τετέλεσται» (Ιω. 19, 30) για περιπτώσεις στις οποίες επέρχεται το οριστικό τέλος µιας κατάστασης΄ «διά τον φόβο των Ιουδαίων» (Ιω. 7,13), όταν ενεργεί κανείς µε συγκεκριµένο τρόπο, επειδή επαπειλείται κίνδυνος από γνωστά, υπονοούµενα από τον οµιλητή πρόσωπα ή καταστάσεις΄ «και έσται η εσχάτη πλάνη χείρων τής πρώτης» (Ματθ. 27, 64), το να ξανακάνει κανείς λάθος ή το να επαναλάβει προηγούμενο σφάλμα του είναι περισσότερο μειωτικό ή μπορεί να έχει χειρότερες συνέπειες από τη διάπραξη ενός λάθους για πρώτη φορά.

Από τη Μ. Παρασκευή: «ψέλνω/ακούω  τον αναβαλλόμενο» (από το τροπάριο «Σε τον αναβαλλόμενον φως ως ιμάτιον» [Συ που φοράς το φως ως ιμάτιο· αναβάλλομαι = περιβάλλομαι, ντύνομαι]) για μακρά και διαρκή επίπληξη που κάνω (ψάλλω...) ή δέχομαι (ακούω...) από κάποιον.

Εδώ αξίζει να παρατηρηθεί πώς άλλαξε στη λαϊκή χρήση η αρχική έννοια τής φράσης και από εύσημη έγινε κακόσημη. Συγκεκριμένα, η μακρά διάρκεια τού όλου ύμνου, που ψάλλεται όση ώρα διαρκεί η Aποκαθήλωση και που αρχίζει με τη φράση αυτή, έδωσε λαβή στη μεταφορική χρήση τής φράσης με τελείως διαφορετικό περιεχόμενο. Tο ίδιο συμβαίνει και με τη φράση «ψάλλω σε κάποιον τον εξάψαλμο», που πάλι η μακρά διάρκεια ανάγνωσης έξι ολόκληρων ψαλμών κατά τον όρθρο έγινε αφορμή να χρησιμοποιηθεί η φράση μεταφορικά για την επιτίμηση κάποιου με λεκτική επίθεση που κρατάει πολλή ώρα!

Από το Μ. Σάββατο: «ανάστα, ο Θεός / Κύριος» (τροπάριο από την «πρώτη ανάσταση», μετά το αποστολικό ανάγνωσμα) δηλώνει κατάσταση έντονου θορύβου, σύγχυση, αναστάτωση, ανακατωσούρα΄«ο αποθανών δεδικαίωται» (αποστολικό ανάγνωσμα, Ρωμ. 6, 7), αυτός που έχει πεθάνει δεν κρίνεται πια (αν ήταν καλός ή όχι, αν έπραξε σωστά ή όχι κ.λπ.) αλλά θεωρείται δικαιωμένος.

Από την Κυριακή τού Πάσχα: «χαράς ευαγγέλια» (αναστάσιμο τροπάριο), για εξαιρετικά ευχάριστη είδηση, για µήνυµα που προκαλεί ευτυχία ή μεγάλη ικανοποίηση΄ «νηστεύσαντες και μη νηστεύσαντες» (Ιωάννης Χρυσόστομος), για να δηλωθεί ότι όλοι καλούνται να συμμετάσχουν σε κάτι (καλό), είτε το αξίζουν είτε όχι΄ «βάλλω τον δάκτυλο εις τον τύπον των ήλων» (Ιω. 20, 25), καταπιάνομαι με θέμα που ενοχλεί, που μαρτυρεί μια δυσάρεστη ή οδυνηρή κατάσταση.

Τέτοιες εκκλησιαστικές φράσεις, με μεταφορική και διευρυμένη (ενίοτε και παρηλλαγμένη) σημασία, εμπλούτισαν τη γλώσσα μας προσδίδοντας κύρος αλλά και εκφραστικότητα στον λόγο.

Εξασκήστε το μυαλό σας με απλούς τρόπους

Από τις καλύτερες παρουσιάσεις στο slideshare αυτή την εβδομάδα

4 Ways to Make your Brain More Vibrant with Visuals from ImageThink