Δημοκρατία και ανεκτικότητα

Η ανεκτικότητα είναι ένας κανόνας για να ζούμε στη δημοκρατία. Αλλά πρέπει να γνωρίζουμε ότι η δημοκρατία δεν είναι ένα βολικό και εύκολο καθεστώς. Απέναντι στα παραδοσιακά καθεστώτα, που ήσαν περισσότερο ομοιογενή και περισσότερο ιεραρχικά, όπου φίλοι και εχθροί ήσαν καθαρά προσδιορισμένοι, όπου ο καθένας γνώριζε ποιον να εμπιστεύεται και τι πρέπει να πιστεύει, η δημοκρατία είναι ένα καθεστώς όπου είναι «κουραστικό» να ζει κανείς. 

Ανεκτικότητα σημαίνει να αποδέχεσαι ότι πρέπει να ζεις μαζί με πράγματα που τα αποστρέφεσαι: τη θρησκεία του άλλου, για παράδειγμα, τον ερωτισμό του, τις συνήθειές του. Να ανέχεσαι σημαίνει να αρνείσαι να αποκλείεις τον άλλον για τις ιδέες του ή για τη θρησκεία του. Αλλά η ανεκτικότητα δεν πρέπει να συγχέεται με την αδιαφορία. Έχω τα δικά μου κριτήρια αξιολόγησης. Μπορώ να συζητώ, να λέω ότι ορισμένες γνώμες ή συμπεριφορές μού φαίνονται κακές. Η μόνη επιφύλαξη είναι πάντοτε ο σεβασμός του άλλου. Η ανεκτικότητα δεν είναι το να λέμε «ναι» σε όλα, αλλά είναι το να μπορούμε να εκφράζουμε αντίθετες γνώμες χωρίς εχθρότητα, χωρίς ποτέ να προσφεύγουμε στη βία, για να επιβάλλουμε τις ιδέες μας. Η ανεκτικότητα πρέπει να είναι αμοιβαία. Χρειάζεται να αποδεχόμαστε ότι και οι άλλοι μπορούν να μας ασκούν κριτική, να εκφράζουν γνώμες αντίθετες προς τις δικές μας.

Υπάρχει μια ορισμένη επιτρεπτικότητα που λέει ότι όλες οι γνώμες είναι σεβαστές. Αυτό είναι απολύτως εσφαλμένο. Όλα τα πρόσωπα είναι σεβαστά και όχι όλες οι γνώμες. Εξάλλου, η πρόοδος της ανθρωπότητας συντελείται με την έλλειψη σεβασμού για μη αξιοσέβαστες γνώμες. Συγχέουν υπερβολικά την ανεκτικότητα με το «όλα είναι σεβαστά». Να ανεχόμαστε σημαίνει να μπορούμε να συζητάμε για όλα και αυτό είναι ένας καλός ορισμός της δημοκρατίας. Αντίθετα, το να αρνούμαστε τη συζήτηση, το να λέμε ότι ορισμένες γνώμες είναι αδιαμφισβήτητες, είναι αντίθετο προς τη δημοκρατική λειτουργία. Στη χώρα των Βάσκων, για παράδειγμα, δεν μπορεί κανείς να ασκήσει κριτική στις εθνικιστικές ιδέες χωρίς να τον θεωρήσουν μισαλλόδοξο. Ωστόσο, εγώ είμαι ανεκτικός, γιατί δεν απαγορεύω σε κανέναν να είναι εθνικιστής. Αλλά έχω το δικαίωμα να λέω ότι οι εθνικιστικές ιδέες δεν είναι καλές για τη δημοκρατία.

Χρειάζεται πάντοτε να θυμόμαστε ότι η ανεκτικότητα είναι μια «πολυτέλεια», όπως είναι και η δημοκρατία. Και οι δυο τους έχουν πληρωθεί πολύ ακριβά. Είναι μια πολυτέλεια, όπως μας το θυμίζει ο Νίτσε στη «Γενεαλογία της ηθικής», για την κατάσταση της οποίας χρειάστηκε να χυθούν πολλά δάκρυα και πολύ αίμα. Η ανεκτικότητα είναι μια κατάκτηση που πρέπει να υπερασπιζόμαστε με κάθε τίμημα, μια κατάκτηση της οποίας οφείλουμε να σεβόμαστε τους κανόνες. Στον 18ο αιώνα, στη διάρκεια των συζητήσεων που αναστάτωσαν το Κογκρέσο της Φιλαδέλφειας για το αν οι άθεοι θα μπορούσαν να ψηφίζουν στις αμερικανικές εκλογές - ο Λοκ τους είχε αποκλείσει, επειδή τίποτε δεν εγγυόταν την αξία του όρκου τους - ο Τζέφερσον έκανε μια λογική δήλωση: «Αν ο γείτονάς μου δεν με χτυπάει, αν δεν κλέβει το πορτοφόλι μου, μπορεί να πιστεύει σε έναν ή δύο ή τρεις θεούς...». Το όριο του απαράδεκτου είναι το να προκαλείς μια ζημιά, μια βλάβη σε κάποιον. Στις αρχές της «Θείας Κωμωδίας» του Δάντη, η Βεατρίκη λέει στον ποιητή: «Πρέπει να φοβόμαστε μόνον τα πράγματα / που θα μπορούσαν να προκαλέσουν κακό σε κάποιον. / Τα άλλα όχι· δεν είναι τρομερά».

Ένα πρόβλημα που τίθεται σε όλη την Ευρώπη, στους κόλπους των συγκροτημένων κρατών, είναι το ζήτημα της μετανάστευσης, της παραχώρησης ή όχι της ιδιότητας του πολίτη στους μετανάστες. Επανεμφανίζεται το ίδιο πρόβλημα: να συγχέουμε δηλαδή τον πολίτη με τον αδερφοποιτό. Στη δημοκρατία δεν είμαστε αδερφοποιτοί, αλλά είμαστε δυνητικά αδέρφια με βάση το νόμο. Οφείλουμε να ξεχάσουμε την ιδέα ότι η κοινωνία θα έμοιαζε με μια μεγάλη οικογένεια. Καμιά κοινωνία δεν είναι σήμερα εθνικά ομοιογενής και η δημοκρατία ποτέ δεν υπήρξε η υπεράσπιση της εθνικής ομοιογένειας. Αλλά αυτό το ζήτημα δεν πρέπει να συγχέεται με έναν πόλεμο πολιτισμών, στον οποίο δεν πιστεύω. Ζούμε ήδη σε μια παγκόσμια κοινωνία. Υπό την επίδραση των επικοινωνιών, του χρήματος, των ταξιδιών, η κοινωνία είναι σχετικά ενοποιημένη, αλλά δε διαθέτει ούτε κοινή νομοθεσία ούτε κοινή δικαιοσύνη. Έχουμε όλα τα μειονεκτήματα του παγκόσμιου κράτους χωρίς κανένα από τα πλεονεκτήματά του...

Η φιλοσοφία είναι, κατά τη γνώμη μου, στενά συνδεδεμένη με τη δημοκρατία. Η φιλοσοφία αντιπροσωπεύει στο διανοητικό πεδίο αυτό που είναι η δημοκρατία στο πολιτικό. Και οι δυο τους έχουν σκοπό την αυτονομία του ατόμου και - στην περίπτωση της φιλοσοφίας - την αυτονομία του ατόμου απέναντι στην παράδοση, τη θρησκεία, τις παραδεδεγμένες ιδέες. Για τους πολίτες η φιλοσοφία είναι η καλύτερη άμυνα ενάντια στους φανατισμούς. 

(Φερνάντο Σαβατέρ, εφημ. «ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ», 10/10/04)

Οι υπογραμμίσεις δεν είναι του γράφοντα αλλά της διαχειρίστριας της ιστοσελίδας

H παρωδία ως εργαλείο της δημιουργικής γραφής

ΚΟΝΙΑΚ ΜΗΔΕΝ ΑΣΤΕΡΩΝ-ΔΗΜΟΥΛΑ

Χαμένα πάνε εντελώς τα λόγια των δακρύων.
Όταν μιλάει η αταξία η τάξη να σωπαίνει
έχει μεγάλη πείρα ο χαμός.
Τώρα πρέπει να σταθούμε στο πλευρό
του ανώφελου.
Σιγά σιγά να ξαναβρεί το λέγειν της η μνήμη
να δίνει ωραίες συμβουλές μακροζωίας
σε ό,τι έχει πεθάνει.

Ας σταθούμε στο πλευρό ετούτης της μικρής
φωτογραφίας
που είναι ακόμα στον ανθό του μέλλοντός της:
νέοι ανώφελα λιγάκι αγκαλιασμένοι
ενώπιον ανωνύμως ευθυμούσης παραλίας.
Ναύπλιο Εύβοια Σκόπελος;
Θα πεις
και πού δεν ήταν τότε θάλασσα.

Και η μεταγραφή του

ΕΛΛΑΣ ΜΗΔΕΝ ΕΛΠΙΔΩΝ-ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΤΑΝΙΔΟΥ

Χαμένοι πάνε εντελώς οι κόποι των Ελλήνων.

Όταν μιλάει ο Γιούγκερ ο Τσίπρας  να σωπαίνει
έχει μεγάλη πείρα ο Σόιμπλε.
Τώρα πρέπει να σταθούμε στην άκρη
της Ευρώπης.
Σιγά σιγά να ξαναβρεί η Ελλάδα το κουράγιο
να δίνει ωραίους μετανάστες και πρόσφυγες
σε όσους τους έχουν αρνηθεί.

Ας σταθούμε στο πλευρό ετούτης της μικρής
χώρας
που είναι ακόμα στον πάτο της ανάπτυξής  της:
Συρριζαίοι ανώφελα λιγάκι αγκαλιασμένοι
ενώπιον επωνύμως ευθυμούντος Eurogroup.
Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία;
Θα πεις
και πού δεν ήταν τότε υποταγή.

ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ-ΣΑΛΑΜΙΝΑ (περσικοί πόλεμοι)

Οι λίστες για τα κρατικά λογοτεχνικά βραβεία

Ανακοινώθηκαν τη Δευτέρα 14 Νοεμβρίου 2016 από το υπουργείο Πολιτισμού οι βραχείες λίστες των υποψηφίων για τα Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία Μυθιστορήματος, Διηγήματος-Νουβέλας, Ποίησης, Δοκιμίου-Κριτικής, Χρονικού-Μαρτυρίας και Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα.

Οι βραχείς κατάλογοι συνοδεύονται από αιτιολογημένη έκθεση της επιτροπής των βραβείων (Αλέξανδρος Ζήρας, Γιώργος Ανδρειωμένος, Δημήτρης Καργιώτης, Έλλη Λεμονίδου, Μαρία Σκιαδαρέση, Λίλυ Εξαρχοπούλου, Λίνα Πανταλέων, Νένα Κοκκινάκη, Χαράλαμπος Γιαννακόπουλος), στην οποία εξετάζονται οι τάσεις της λογοτεχνικής παραγωγής και αποτιμάται η στάθμη των λογοτεχνικών έργων της υπό κρίση περιόδου (εκδόσεις 2014).

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

· Ανέστιος-Ημερολόγια, Αλεξάνδρα Δεληγιώργη, Εκδόσεις Άγρα

· Τελευταία έξοδος. Στυμφαλία, Μιχάλης Μοδινός, Βιβλιοπωλείον της Εστίας

· Ο άσος στο μανίκι, Γιάννης Πλιάγκος, Εκδόσεις Κέδρος

· Ο κηπουρός κι ο καιροσκόπος, Δημήτρης Φύσσας, Βιβλιοπωλείον της Εστίας

· Νίκη, Χρήστος Χωμενίδης, Εκδόσεις Πατάκη

ΔΙΗΓΗΜΑ-ΝΟΥΒΕΛΑ

· Η εξαίσια γυναίκα και τα ψάρια, Ανδρέας Μήτσου, Εκδόσεις Καστανιώτη

. Το καλό θα 'ρθει από τη θάλασσα, Χρήστος Οικονόμου, Εκδόσεις Πόλις

· Γκιακ, Δημοσθένης Παπαμάρκος, Εκδόσεις Αντίποδες

· Ο δάσκαλος αγαπούσε το βωβό σινεμά, Λάκης Παπαστάθης, Εκδόσεις Πόλις

· Νοέμβριος, Γιώργος Σκαμπαρδώνης, Εκδόσεις Πατάκη

ΠΟΙΗΣΗ

· «Terrarium, Το πείραμα του Ward», Γαλάνη Ελένη, Εκδόσεις Μελάνι

· Η σπηλιά με τα βεγγαλικά, Δαράκη Ζέφη, Εκδόσεις Νεφέλη

· Μνήμη σχεδόν πλήρης, Κακάρογλου Λεωνίδας, Βιβλιοπωλείον της Εστία

· Επί ανέμων, ασπαλάθων κι απήγανων, Ντάντος Χρήστος, Εκδόσεις Οροπέδιο

· Κρύβε λόγια, Παπαγεωργίου Χρίστος, Εκδόσεις Κίχλη

ΔΟΚΙΜΙΟ-ΚΡΙΤΙΚΗ

· Μετά θάρρους ανησυχίαν εμπνέοντος. Η κριτική πρόσληψη του Γ.Μ. Βιζυηνού (1873-1896), Λάμπρος Βαρελάς, Εκδόσεις University Studio Press

· Ανιχνεύοντας την «αόρατη γραφή». Γυναίκες και γραφή στα χρόνια του ελληνικού διαφωτισμού-ρομαντισμού, Σοφία Ντενίση, Εκδόσεις Νεφέλη

· «Σαν κι εμένα καμωμένοι», Ο ομοφυλόφιλος Καβάφης και η ποιητική της σεξουαλικότητας, Δημήτρης Παπανικολάου, Εκδόσεις Πατάκη

· Καλή και ανάποδη. Ο πολιτισμός του πλεκτού, Κατερίνα Σχινά, Εκδόσεις Κίχλη

· Κουλτούρα και λογοτεχνία. Πολιτισμικές διαθλάσεις και χρονότοποι ιδεών, Δημήτρης Τζιόβας, Εκδόσεις Πόλις

ΧΡΟΝΙΚΟ-ΜΑΡΤΥΡΙΑ

· Τα παιδιά του Οικοτροφείου, Θεόδωρος Κώτσιος, Βιβλιοπωλείον της Εστίας

· Ο κόσμος κατ' εμέ. Ο βίος και τα πάθη μου, Ροβήρος Μανθούλης, Εκδόσεις Γαβριηλίδη

· Δημοσιογράφος ή ρεπόρτερ. Η αφήγηση στις ελληνικές εφημερίδες, 19ος-20ός αιώνας, Νίκος Μπακουνάκης, Εκδόσεις Πόλις

· Αυτοί που επέζησαν. Αντίσταση, εκτόπιση, επιστροφή. Θεσσαλονικείς Εβραίοι στη δεκαετία του 1940, Ρίκα Μπενβενίστε, Εκδόσεις Πόλις

· Ο φερετζές και το πηλήκιο, Παύλος Τσίμας, Εκδόσεις Μεταίχμιο

ΠΡΩΤΟΕΜΦΑΝΙΖΟΜΕΝΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

· Κατερίνα Ζησάκη, Ιστορίες απ' το Ονειροσφαγείο, Εκδόσεις Μανδραγόρας

· Χρίστος Κυθρεώτης, Μια Χαρά, Εκδόσεις Πατάκη

· Παναγιώτης Λογγινίδης, Αναίτια εποχή, Εκδόσεις Κέδρος

· Ειρήνη Μαργαρίτη, Φλαμίνγκο, Εκδόσεις Μελάνι

· Μαρία Φίλη, Το πιο Παράξενο Απόκτημα των Εντόμων, Εκδόσεις Μελάνι

Η ΤΕΧΝΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ

10. Η τέχνη της Αρχαϊκής Εποχής from Kvarnalis75

Χαρακτηριστικά της ποίησης του Κάλβου

ΩΔΕΣ

-ποιήματα με πατριωτικό, παραινετικό και αγωνιστικό περιεχόμενο

-επιμελημένη στροφική οργάνωση. Απαρτίζονται από προοίμιο( άλλοτε συνοπτικό , άλλοτε εκτεταμένο και συχνά αντίθετο ως προς το περιεχόμενο με την υπόλοιπη ωδή), το κυρίως μέρος και τον επίλογο, συνήθως διατυπωμένο αποφθεγματικά

-υψηλός και μεγαλοπρεπής τόνος

ΘΕΜΑΤΙΚΗ

-η ελληνική επανάσταση, το μαχητικό φρόνημα των επαναστατημένων Ελλήνων, το οποίο υμνεί προσπαθώντας να εμψυχώσει την εθνική ψυχή

-η αρχαία μυθολογία και το ένδοξο αρχαιοελληνικό παρελθόν σε συνδυασμό με αναφορές στη φυσική ομορφιά του τοπίου, τα ψυχικά χαρίσματα των ανθρώπων και τη χριστιανική λατρεία των Ελλήνων. Φαίνεται σαν να μιλά ως εκπρόσωπος της ελληνικής εθνικής κοινότητας

-υποστήριξη των ιδανικών της ελευθερίας και της ισότητας ( φανερή η επιρροή του από το πνεύμα του Διαφωτισμού ) με στόχο την αποδέσμευση από τη μοναρχική εξουσία και τα τυραννικά καθεστώτα, τις προλήψεις και τις δεισιδαιμονίες και την κατάκτηση της πολιτικής και κοινωνικής αρετής

-η Ελευθερία , στο έργο του Κάλβου, είναι ταυτισμένη με την Αρετή

ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΤΕΧΝΟΤΡΟΠΙΑ

Επιρροές από:

-τον ευρωπαϊκό ρομαντισμό (στα έργα του διακρίνουμε: μελαγχολική διάθεση , δραματική ένταση, οραματικές καταστάσεις, υπερβολή, εξιδανίκευση, συχνή εμφάνιση του «εγώ» του ποιητή)

-τον ιταλικό, και γενικότερα ευρωπαϊκό, νεοκλασικισμό (στα έργα του διακρίνουμε : ιδεαλιστικές αρχές, την τοποθέτηση της Τέχνης στην κορυφή της κλίμακας των αξιών, την πεποίθηση για την παιδευτική λειτουργία της ποίησης, την ισορροπημένη αρχιτεκτονική διάρθρωση - προοίμιο, κύριο μέρος επίλογος - την εκτενή χρήση της μετωνυμίας, σοβαρό και υψηλό τόνο, επιγραμματικότητα και αποφθεγματικότητα)

Η ΓΛΩΣΣΑ

Χαρακτηριστικό , η γλωσσική ανομοιομορφία. Μια γλώσσα ανυπότακτη σε γραμματικούς κανόνες

Κορμός του καλβικού λεξιλογίου, οι αρχαιοελληνικές λέξεις ( από τις 2000 λέξεις των ωδών το 85%, περίπου, είναι τυπικά αρχαίες )

Χρησιμοποίησε τη λόγια γλώσσα, επηρεασμένος από την κλασική παιδεία που απέκτησε στην Ιταλία. Είναι ο μόνος σημαντικός ποιητής της επτανησιακής ποιητικής παράδοσης του 19ου αιώνα που δεν υιοθέτησε την δημοτική γλώσσα

Εμπλουτισμός της λόγιας γλώσσας με δημώδεις τύπους και ιδιωματικούς

Χρήση γλωσσικών στοιχείων από τα θρησκευτικά κείμενα ( Παλαιά Διαθήκη και Ψαλμοί)

ΜΕΤΡΙΚΗ

Ο ίδιος ο ποιητής έλεγε πως οι ωδές του στόχευαν στην πολύτροπη αρμονία, δηλαδή τον συνδυασμό της πολυτροπότητας και της αρμονίας ( αρμονικό και εκφραστικό αποτέλεσμα)

Μοναδική στιχουργική τεχνοτροπία, που δεν συναντάται σε κανέναν άλλο ποιητή: Οι 20 ωδές του γράφτηκαν σε πεντάστιχη στροφή, χωρίς ομοιοκαταληξία ( την οποία και ο ίδιος χαρακτήριζε βάρβαρη), που αποτελείται από 4 επτασύλλαβους 

( κάποτε 8σύλλαβους ή 6σύλλαβους ) και έναν τελικό πεντασύλλαβο στίχο, που είναι πάντα παροξύτονος, ενώ οι επτασύλλαβοι έχουν όλες τις δυνατές μορφές κατάληξης: οξύτονοι, παροξύτονοι, προπαροξύτονοι

Όσοι το χάλκεον χέρι

βαρύ του φόβου αισθάνονται,

ζυγόν δουλείας ας έχωσι·

θέλει αρετήν και τόλμην

η ελευθερία. 

(«Εις Σάμον»)

-το μέτρο είναι κατά βάση ιαμβικό, δηλαδή κάθε μετρικό πόδι είναι συνδυασμός μιας άτονης και μιας τονισμένης συλλαβής (∪- )

ΠΗΓΗ:"Φωτόδεντρο" της Πολίνας Μοίρα

Βηλαράς "Σαν πεταλούδα στη φωτιά"

[…] Ο Βηλαράς ευτύχησε να ζήσει μακριά από τα νοθευμένα κοσμοπολιτικά κέντρα του φαναριωτισμού: είχε γεννηθεί συμπτωματικά στα Κύθηρα (1771), αλλά μεγάλωσε στην πατρίδα του την Ήπειρο, και ύστερα από ιατρικές σπουδές στην Ιταλία, ξαναήρθε στα Γιάννινα, όπου υπηρέτησε στην αυλή του Αλή πασά. Κοντά στον γιο του Αλή, τον Βελή, έζησε στον Μοριά και στην Θεσσαλία. Τα χρόνια του Αγώνα τον βρήκαν στα Γιάννινα απ’ όπου έφυγε, πέρασε στα Ζαγοροχώρια κι εκεί πέθανε, κατεστραμμένος από την πυρκαγιά των Ιωαννίνων, στα 1823. Έτσι έζησε σε αδιάκοπη επαφή με τις πιο γνήσιες εκδηλώσεις του λαϊκού μας πολιτισμού και με την ζωντανή γλωσσική μας παράδοση. Ενόσω ζούσε, εδημοσίευσε ένα μόνο έργο, στα 1814, την Ρωμέικη γλώσσα.

Είναι μια σύντομη έκθεση του ορθογραφικού του συστήματος και των γλωσσικών του θεωριών μαζί με μερικές εφαρμογές σε ποιήματα και σε μεταφράσεις. Έντονα προοδευτικός, ορθολογιστής ποτισμένος από τον γαλλικό Διαφωτισμό, ο Βηλαράς όχι μόνο διδάσκει έναν δημοτικισμό χωρίς συμβιβασμούς, αλλά μαζί καταργεί και την ιστορική ορθογραφία, τα διπλά σύμφωνα, τα ποικίλα φωνήεντα που εκφράζουν τον ίδιο φθόγγο. Η προσωπικότητά του ξεχωρίζει αδρή μέσα στις συμβατικές μορφές των άλλων λογίων όπως τις εγνωρίσαμε· ίσως θα του ταίριαζε μια σύγκριση με τον δυναμισμό και την πληθωρικότητα του Ρήγα.

[…]

Ο δημοτικισμός του Βηλαρά στα ποιήματά του, στα πρωτότυπα, στις μεταφράσεις του, είναι ορθόδοξος και φανερώνει μάλιστα κάποια αυστηρότητα στην συνέπεια, χαρακτηριστικό που συναντούμε στις πρώτες εφαρμογές των νέων ιδεών· […]

 Κ.Θ. Δημαράς, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Από τις πρώτες ρίζες ως την εποχή μας, Εκδόσεις «Γνώση», Αθήνα 2000 (9η έκδ.), 240-241 & 244.

Σαν πεταλούδα στη φωτιά from pallatideio

Ι. Βηλαράς - Σαν πεταλούδα στη φωτιά from gina zaza