Αγνώστου αρχαίων συνέχεια...

 

 

 

Πολλή κουβέντα έγινε φέτος για το άγνωστο των αρχαίων στις πανελλαδικές.  Καθώς προχωρά η βαθμολόγηση, θα προκύπτουν και καινούρια στοιχεία, που σίγουρα δε θα αφορούν μόνο στις ακόλουθες παρατηρήσεις. Ωστόσο σας παραθέτω το κείμενο του συναδέλφου Χρίστου Ακρίδα για το ὅτι, ὅ τι” και θα  συμφωνήσω μαζί του ότι έπρεπε να διευκρινιστεί στους μαθητές.

 

 

 

Κάποιες επισημάνσεις για το “ὅτι, ὅ τι” του αδίδακτου θέματος των Αρχαίων Ελληνικών των Πανελλαδικών εξετάσεων 2013

Είναι γνωστό σε όλους όσοι ασχολούνται με τα Αρχαία Ελληνικά ότι υπάρχουν δύο (2) ὅτι-ὅ τι ως εισαγωγικά δευτερευουσών προτάσεων:1.ο ειδικός ή αιτιολογικός ὅτι, ο οποίος εισάγει ή δευτερεύουσες ειδικές (=ότι, πως) ή δευτερεύουσες αιτιολογικές προτάσεις (=διότι, επειδή, καθότι κλπ.),2.το αναφορικό ὅ τι ή ὅ,τι [με απομακρυσμένο το τι από το ὅ (ὅ τι) ή με κόμμα (,) μετά το ὅ (ὅ,τι), το ουδέτερο, δηλαδή, της αναφορικής αντωνυμίας ὅστις, ἥτις, ὅ τι (ή ὅ,τι), το οποίο εισάγει δευτερεύουσες αναφορικές ή δευτερεύουσες πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις.

 

Είναι, επιπλέον, γνωστό, ή τουλάχιστον πρέπει να είναι για όσους ασχολούνται με τα αρχαία κείμενα, ότι στις στερεότυπες εκδόσεις της Οξφόρδης κυρίως (αλλά και σε άλλες, όπως λ.χ. Λιψίας, Πάπυρου κ.ά.), από τις οποίες ανθολογούνται και δίνονται στους μαθητές για εξέταση τα αδίδακτα κείμενα των Αρχαίων Ελληνικών, διακρίνονται ο ειδικός ή αιτιολογικός σύνδεσμος ὅτι από το ουδέτερο της αναφορικής αντωνυμίας ὅ τι (ὅ,τι) πλην της εκδόσεως της Οξφόρδης που αφορά στον Θουκυδίδη (THUCYDIDIS HISTORIAE – HENRICUS STUART JONES).

 

Στη δίτομη, λοιπόν, έκδοση της Οξφόρδης για τον Θουκυδίδη το ειδικό ή αιτιολογικό ὅτι γράφεται ακριβώς ίδιο με το αναφορικό. Ο υποψήφιος, όμως, δεν είναι υποχρεωμένος να αντιμετωπίζει τέτοιου είδους εκδοτικούς-φιλολογικούς προβληματισμούς, αν, δηλαδή, το ὅτι της οξφορδιανής θουκυδίδειας έκδοσης είναι το ειδικό ή αιτιολογικό ὅτι ή η αναφορική αντωνυμία ουδέτερου γένους ὅ τι ( ὅ,τι). Αντιθέτως, είναι υποχρέωση της εξεταστικής επιτροπής να δίνει ξεκάθαρα στον υποψήφιο το ειδικό ή αιτιολογικό ὅτι και το αναφορικό ὅ τι (ὅ,τι).

 

Στο αδίδακτο, λοιπόν, κείμενο Θουκυδίδου Ἱστοριών Ζ28 έκδοση Οξφόρδης (βλ. παραπάνω) που δόθηκε στους υποψηφίους (27/5/2013) υπάρχει ένα ὅτι που δεν είναι, βέβαια, ο ειδικός ή αιτιολογικός σύνδεσμος ὅτι, αλλά το ουδέτερο της αναφορικής αντωνυμίας ὅστις, ἥτις, ὅ,τι, το οποίο θα έπρεπε να δοθεί ως αναφορικό ὅ τι, δηλαδή με απομακρυσμένο το τι από το ὅ (ὅ τι), όπως το έχει η έκδοση της Λιψίας (LIPSIAE IN AEDIBUS B.G. TEUBNER MCMXXV – CAROLUS HUDE) αλλά και άλλες εκδόσεις [ή έστω με κόμμα (,) ὅ,τι].Σημειωτέον, επίσης, ότι στις εκδόσεις Οξφόρδης για Δημοσθένη, Λυσία κλπ. διακρίνεται το ειδικό ή αιτιολογικό ὅτι από το αναφορικό ὅ τι.

 

Έτσι, όμως, όπως δόθηκε (ὅτι αντί του ὅ τι), φυσικό ήταν να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στους υποψηφίους, στη μετάφραση κυρίως, εφόσον βέβαια δε ζητήθηκε (ευτυχώς ή δυστυχώς!) κάποια γραμματική ή συντακτική παρατήρηση για το ὅτι.

 

Παραθέτουμε παρακάτω ενδεικτική μετάφραση του αδίδακτου κειμένου:

Γ1. Γίνεται, λοιπόν, από κάποιους μέτοικους και δούλους μια καταγγελία όχι, βέβαια, σχετικά με τους Ερμές (τις προτομές με κεφάλι του Ερμή), αλλά σχετικά με το ότι είχαν γίνει νωρίτερα κάποιοι ακρωτηριασμοί άλλων αγαλμάτων από νέους για διασκέδαση και υπό την επήρεια του κρασιού, και ότι συνάμα τελούνται τα (Ελευσίνια) μυστήρια στα σπίτια για χλευαστικούς σκοπούς• γι' αυτά κατηγορούσαν εκτός των άλλων και τον Αλκιβιάδη. Και επειδή έδιναν βαρύτητα σ' αυτά αυτοί που κατεξοχήν εχθρεύονταν τον Αλκιβιάδη, διότι τους στεκόταν εμπόδιο στο να μην έχουν με σιγουριά την αρχηγία της δημοκρατικής παράταξης, και επειδή θεώρησαν ότι, αν τον έδιωχναν, θα είχαν αυτοί την πρωτοκαθεδρία στην πολιτεία, μεγαλοποιούσαν τα πράγματα και διατυμπάνιζαν ότι τάχα και η διακωμώδηση των μυστηρίων και ο ακρωτηριασμός των Ερμών έγιναν με σκοπό την κατάργηση του δημοκρατικού πολιτεύματος και ότι τίποτε από αυτά δεν υπήρχε το οποίο δεν έγινε χωρίς τη συνέργεια εκείνου, επικαλούμενοι τελικά ως αποδείξεις την υπόλοιπη αντιδημοκρατική και παράνομη συμπεριφορά του σχετικά με τον τρόπο ζωής του.

 

Σημείωση: Η φράση “(ὡς) οὐδὲν εἴη αὐτῶν ὅ,τι οὐ μετ’ ἐκείνου ἐπράχθη” θα μπορούσε να θεωρηθεί και αναφορική έκφραση = (ότι) τίποτε από αυτά δεν υπάρχει το οποίο δεν έγινε με τη συνέργειά του = τίποτε από αυτά δεν έγινε χωρίς τη συνέργειά του = τα πάντα έγιναν με τη δική του συνέργεια (συνεργασία, συμμετοχή, συνενοχή).

 

Καλοπροαίρετα και με εκτίμηση,

Χρίστος Ακρίδας Φιλόλογος 1ου Γ/σίου Μελισσίων