[…] Ο Βηλαράς ευτύχησε να ζήσει μακριά από τα νοθευμένα κοσμοπολιτικά κέντρα του φαναριωτισμού: είχε γεννηθεί συμπτωματικά στα Κύθηρα (1771), αλλά μεγάλωσε στην πατρίδα του την Ήπειρο, και ύστερα από ιατρικές σπουδές στην Ιταλία, ξαναήρθε στα Γιάννινα, όπου υπηρέτησε στην αυλή του Αλή πασά. Κοντά στον γιο του Αλή, τον Βελή, έζησε στον Μοριά και στην Θεσσαλία. Τα χρόνια του Αγώνα τον βρήκαν στα Γιάννινα απ’ όπου έφυγε, πέρασε στα Ζαγοροχώρια κι εκεί πέθανε, κατεστραμμένος από την πυρκαγιά των Ιωαννίνων, στα 1823. Έτσι έζησε σε αδιάκοπη επαφή με τις πιο γνήσιες εκδηλώσεις του λαϊκού μας πολιτισμού και με την ζωντανή γλωσσική μας παράδοση. Ενόσω ζούσε, εδημοσίευσε ένα μόνο έργο, στα 1814, την Ρωμέικη γλώσσα.
Είναι μια σύντομη έκθεση του ορθογραφικού του συστήματος και των γλωσσικών του θεωριών μαζί με μερικές εφαρμογές σε ποιήματα και σε μεταφράσεις. Έντονα προοδευτικός, ορθολογιστής ποτισμένος από τον γαλλικό Διαφωτισμό, ο Βηλαράς όχι μόνο διδάσκει έναν δημοτικισμό χωρίς συμβιβασμούς, αλλά μαζί καταργεί και την ιστορική ορθογραφία, τα διπλά σύμφωνα, τα ποικίλα φωνήεντα που εκφράζουν τον ίδιο φθόγγο. Η προσωπικότητά του ξεχωρίζει αδρή μέσα στις συμβατικές μορφές των άλλων λογίων όπως τις εγνωρίσαμε· ίσως θα του ταίριαζε μια σύγκριση με τον δυναμισμό και την πληθωρικότητα του Ρήγα.
[…]
Ο δημοτικισμός του Βηλαρά στα ποιήματά του, στα πρωτότυπα, στις μεταφράσεις του, είναι ορθόδοξος και φανερώνει μάλιστα κάποια αυστηρότητα στην συνέπεια, χαρακτηριστικό που συναντούμε στις πρώτες εφαρμογές των νέων ιδεών· […]
Κ.Θ. Δημαράς, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Από τις πρώτες ρίζες ως την εποχή μας, Εκδόσεις «Γνώση», Αθήνα 2000 (9η έκδ.), 240-241 & 244.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου