JOKER -μια ταινία που αγαπήθηκε παράφορα και μισήθηκε θανάσιμα

Ρίχνοντας μια ματιά στην ταινία-φαινόμενο της χρονιάς που πέρασε . . .

Γράφει ο Γιάννης Θέμελης // *

Τζόκερ (ΗΠΑ, 2019)
Σκηνοθεσία : Τοντ Φίλιπς
Σενάριο : Τοντ Φίλιπς, Σκοτ Σίλβερ
Παίζουν : Χοακίν Φοίνιξ, Ρόμπερτ Ντε Νιρο, Ζαζί Μπιτζ

Η ταινία «Joker» του Todd Phillips είναι μια πολιτική ταινία με στοιχεία ψυχολογικού- κοινωνικού δράματος. Είναι μια ταινία- αναφορά στους απόκληρους της κοινωνίας, τους πολιτικά αδιάφορους, τα «σκουπίδια» του περιθωρίου, στους πάσης φύσεως καταπιεσμένους, οι οποίοι, αν και ζουν στο κοινωνικό υπογάστριο, πολλοί από αυτούς έχουν την ψευδαίσθηση ότι με κάποιο τρόπο κινούν τα νήματα του κόσμου.

Το θέμα δεν είναι, ούτε πρωτότυπο, ούτε άγνωστο στον μέσο θεατή. Η δραματοποίησή του μάλιστα, γίνεται με πολλές κινηματογραφικές ευκολίες, όπως τα απανωτά γκρο πλαν, μελοδραματικά ολισθήματα, εύληπτες προσλήψεις των μηνυμάτων του, εύκολους συμβολισμούς, ολοφάνερες αναφορές στη σύγχρονη αμερικανική και γενικότερα δυτική πραγματικότητα, με σχεδόν αφελείς ερμηνευτικές προσεγγίσεις, όσον αφορά τη μεταλλαγή του Άρθουρ Φλεκ, του πρωταγωνιστή της ιστορίας, σε Τζόκερ, δηλαδή σε έναν ψυχικά διαταραγμένο, αλλά απολύτως συνεπή για τις πράξεις του κατά συρροήν δολοφόνο.

Γιατί λοιπόν μιλούν όλοι για το “Joker”, γιατί πηγαίνει ο κόσμος μαζικά στις αίθουσες να το δει, γιατί νιώθει μετά έντονη την ανάγκη να μοιραστεί τις εντυπώσεις του για αυτό; Ο άσχετος με την ταινία λόγος είναι ότι ζούμε στην εποχή του virality, στην εποχή του fear of missing out, στην εποχή που τα σόσιαλ μίντια λειτουργούν ως διασπορείς του επόμενου θέματος κοινής συζήτησης, της επόμενης ανταλλαγής σκέψεων, συναισθημάτων και προσωπικής ματιάς πάνω σε κάτι που άπαξ και αφορά μια κρίσιμη αρχική μάζα, μετά πρέπει να αφορά τους πάντες. Ο σχετικός με την ταινία λόγος είναι πως από την κυκλοφορία του τρέιλερ πριν μερικές εβδομάδες, ήταν ξεκάθαρο στον καθένα που το έβλεπε ότι «κάτι αλήθεια συμβαίνει εδώ», που λέει και ο στίχος του Σαββόπουλου. Τα βραβεία στη Βενετία και οι πρώτες -αν όχι μόνο εκθαμβωτικές, πάντως μόνο έκθαμβες- κριτικές από όσους είδαν το “Joker” εκεί, ήρθαν να επιβεβαιώσουν το ξεκάθαρο από το τρέιλερ συμπέρασμα: ο Χοακίν Φίνιξ είναι στοιχειωτικός, το “Joker” είναι ένα γεγονός που δεν μπορείς να προσπεράσεις και μια εμπειρία που αδημονείς να έρθει η ώρα να βιώσεις.

O Τοντ Φίλιπς συλλαμβάνει την ιδέα και παραδίδει με το “Joker” -ίσως όχι υποδειγματικά, πάντως πολύ κοντά στο υποδειγματικό- ένα υβρίδιο ανάμεσα σε δυο ριζικά διαφορετικά είδη αμερικανικού κινηματογράφου, δυο ριζικά διαφορετικών εποχών του:  από τη μια το σινεμά της δεκαετίας του εβδομήντα, το σινεμά των δημιουργών, το σινεμά της ρεαλιστικής απεικόνισης μιας σκληρής και βρώμικης κοινωνικής πραγματικότητας των μεγαλουπόλεων και από την άλλη το σινεμά τoυ σήμερα, το σινεμά της απόδρασης από την πραγματικότητα, το σινεμά των ψηφιακών εφέ και των υπερηρώων, το σινεμά του σύμπαντος της Marvel και της DC. Για να μιλήσεις στον πολύ, στον πάρα πολύ, κόσμο, δύο τρόποι υπάρχουν: ή να του μιλήσεις στη γλώσσα που ξέρει και με την οποία νιώθει άνετα, ή να μετεπιβιβαστείς σε σύμβολα που ξέρει και να τα οικειοποιηθείς ώστε, έχοντας ήδη κερδίσει την προσοχή του, να σου δοθεί η δυνατότητα να του μιλήσεις σε μια διαφορετική.

  

Πριν τον Τζόκερ υπήρξε ο Άρθουρ Φλεκ. Ο Άρθουρ Φλεκ που μια ζωή κάνει και κάτι άλλο εκτός από να πονά, να υποφέρει, να κακοποιείται, να αδικείται, να καταπατείται, να ματαιώνεται, να ισοπεδώνεται: γελάει. Πάσχει, λέει, από μια σπάνια πάθηση, που τον κάνει να γελά ανεξέλεγκτα στις πιο ακατάλληλες περιστάσεις και ειδικά όταν βιώνει αρνητικά συναισθήματα, άγχος, αμηχανία. Και όπως διαπιστώνει κανείς ήδη πριν δει την ταινία, ήδη από το τρέιλερ, ο τρόπος που γελά ο Χοακίν Φίνιξ έρχεται από κάπου αλλού, από κάπου πολύ βαθιά και πολύ σκοτεινά. Εκτός όλων των πιθανών άλλων, το “Joker” θα καταγραφεί σίγουρα στη συλλογική μνήμη και ως το έργο που αντέστρεψε τη λειτουργία του γέλιου. Το γέλιο ως απελπισία. Το γέλιο ως σπαραγμός. Το γέλιο ως σκοτάδι. 

Διαβάστε περισσότερα εδώ
πηγή:περιοδικό fractal