Η ΔΟΤΙΚΗ ΩΣ ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

 Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΔΟΤΙΚΗΣ

(Ως ονοματικού ετερόπτωτου και ως επιρρηματικού προσδιορισμού)

 

Η δοτική με ονόματα

Δοτική αντικειμενική. Φανερώνει το αντικείμενο μιας ενέργειας που εκφράζεται από το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό ή επίθετο, αν μετατραπεί σε ρήμα ενεργητικής φωνής. Εξαρτάται από επίθετα ή ουσιαστικά που δηλώνουν:
α) φιλική ή εχθρική διάθεση: ἐχθρός, ἐνάντιος, πολέμιος, κ.ά.
β) ευπείθεια ή υποταγή: πιστός, ὑπήκοος κ.ά.
γ) ακολουθία ή διαδοχή: ἑπόμενος, διάδοχος κ.ά.
δ) ταυτότητα ή ομοιότητα: παραπλήσιος , ἀνόμοιος , ὅμοιος κ.ά.
ε) το αρμόζον, το πρέπον: ἀρμόδιος, ἀνάρμοστος, ἀπρεπὴς κ.ά.

Δοτική της αναφοράς. Φανερώνει αναφορικά με τι ισχύει αυτό που εκφράζει το επίθετο. Εξαρτάται από επίθετα, όπως: ἀσθενής, δεινός, καλός, ἱκανός, ἰσχυρός, φοβερός, ταχὺς κ.ά.

H δοτική με επιρρήματα

Δοτική αντικειμενική. Συνήθως εξαρτάται από επιρρήματα των οποίων το επίθετο συντάσσεται με δοτική αντικειμενική. Τέτοια επιρρήματα είναι: εὐμενῶς, δυσμενῶς, δυσκόλως, χαλεπῶς, ἑπομένως, ἐφεξῆς, ἀκολούθως, ὁμολογουμένως, ὁμοίως, συμφώνως , ἅμα, ὁμοῦ, διαφόρως , ἐναντίως, χρησίμως, πλησίον, πρεπόντως κ.α.

Δοτική της Αναφοράς. Συνήθως εξαρτάται από τροπικά επιρρήματα (εὖ, καλῶς, μετρίως, ὡς, πῶς, ἱκανῶς, οὕτως,κ.α.) συνοδευόμενα από το ρήμα ἔχω.

Δοτική του ποσού (μέτρου ή της διαφοράς). Δηλώνει ποσοτική διαφορά και προσδιορίζει επιρρήματα συγκριτικού (σπάνια υπερθετικού) βαθμού, καθώς και επιρρήματα θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ, πολλῷ, ὅσῳ, τόσῳ κ.α.)

Η δοτική ως επιρρηματικός προσδιορισμός

• Δοτική της αιτίας
  Δηλώνει την αιτία και προσδιορίζει ρήματα ψυχικού πάθους.
  π.χ. Xαλεπῶς φέρω τοῖς παροῦσι πράγμασι.
• Δοτική του τόπου
• Δοτική του χρόνου
• Δοτική της συνοδείας
• Δοτική της αναφοράς
  Συντάσσεται με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση, διαφορά, υπεροχή και μεταφράζεται με τα «ως προς», «σε».
• Δοτική του οργάνου ή του μέσου
• Δοτική του τρόπου

Δοτική του ποσού (του μέτρου ή της διαφοράς)
Συντάσσεται με επιρρήματα ή άλλες λέξεις που έχουν συγκριτική σημασία, όπως: πολλῷ, ὀλίγῳ, τοσούτῳ κ.α.