ΤΟ ΑΜΑΡΤΗΜΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΣ ΜΟΥ

ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΒΙΖΥΗΝΟΥ «ΤΟ ΑΜΑΡΤΗΜΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΣ ΜΟΥ»

A’ δημοσίευση:1883

Βασικά γνωρίσματα του έργου
1.αυτοβιογραφικός χαρακτήρας:παιδικά βιώματα, οι μύθοι της ζωής του Βιζυηνού γίνονται μοτίβα πάνω στα οποία αναπτύσσεται η μυθοπλασία του, πρωτοπρόσωπη αφήγηση, δραματοποιημένος αφηγητής, εσωτερική εστίαση περιορισμένη, αφού αποσιωπά πληροφορίες που απέκτησε εκ των υστέρων, μια που το απαιτεί η πλοκή- αίνιγμα
2.ηθογραφικά στοιχεία:προβολή θρακιώτικου ιδιώματος, άντληση αφηγηματικού υλικού από τοπικά έθιμα και λαϊκές δοξασίες
3.ψυχογραφικό και δραματικό στοιχείο:παρουσίαση χαρακτήρων και συμπεριφοράς, προβολή συναισθημάτων και συγκρούσεων, η φιλοσοφική του σπουδή τον οδηγεί στην παρακολούθηση της εσωτερικής περιπέτειας της ψυχής, περίτεχνη πλοκή που ταιριάζει σε μυθιστόρημα. Το «αμάρτημα της μητρός μου» είναι δράμα με κάθαρση.
4.λόγια γλώσσα:θεωρητικά θερμός υπέρμαχος της δημοτικής, στην πράξη μετριοπαθής καθαρευουσιάνος, αφήγηση σε κομψή και θερμή καθαρεύουσα, διάλογοι που πλησιάζουν το λόγο της καθημερινής ζωής
5.εναλλαγές επιπέδων χώρου και χρόνου:Το συντομότερο διήγημα του Βιζυηνού, «το αμάρτημα της μητρός μου» εκτείνεται σε διάστημα 28 περίπου χρόνων.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ
1. «Άλλην αδελφήν…από τα βάσανά του»
Η ασθένεια και ο θάνατος της Αννιώς
α. η παρουσίαση των βασικών προσώπων του διηγήματος
β. η επιδείνωση της ασθένειας του κοριτσιού και η αδυναμία αντιμετώπισής της
γ. η μεταφορά και η εγκατάσταση του κοριτσιού στην εκκλησία
δ. ο θάνατος της Αννιώς
2. «Πολλοί είχον κατηγορήσει…ας έχη την ευχή μου»
Η αντίδραση της μητέρας και οι υιοθεσίες των νέων κοριτσιών
3. «Ευτυχώς αι κακαί εκείναι ειδήσεις…την πήρα στο λαιμό μου, ετελείωσε.»
Η επιστροφή του Γιωργή από τα ξένα και η αποκάλυψη του μυστικού της μητέρας
4. «Η εκμυστήρευσις αυτή…και εγώ εσιώπησα»
Η εξομολόγηση της μητέρας από τον Πατριάρχη


ENOTHTA 1
1.α)- αινιγματικός τίτλος:σοβαρότητα θέματος, περιέργεια, αυτοβιογραφικός χαρακτήρας.
- απότομη εισαγωγή στην οποία λανθάνει μια μορφή τραγικής ειρωνείας, γιατί καταγράφει αυτό που ήξερε ο αφηγητής στην παιδική ηλικία
- πληροφορίες για τα πρόσωπα της οικογένειας !!!! μόνο η Αννιώ κατονομάζεται , αφού είναι η πρωταγωνίστρια της ενότητας
- καταγράφεται η στάση της μητέρας απέναντι στην Αννιώ και τα άλλα παιδιά, καθώς και η σχέση της Αννιώς με τα αγόρια
- δίνονται οι πρώτες πληροφορίες για την ασθενική υγεία της μικρής χωρίς να κατονομάζεται η αρρώστια της

1. β)- παρουσίαση της σταδιακής επιδείνωσης της αρρώστιας με μια φράση- λογότυπο που:
---βοηθά τον αναγνώστη να παρακολουθήσει τις φάσεις της ασθένειας
---μεταβατικός ρόλος, λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος μικρότερων
ενοτήτων
---υπογραμμίζουν την αναποτελεσματικότητα των μεθόδων θεραπείας
-λαϊκές αντιλήψεις περί ασθενειών: αυτές που οφείλονται σε αίτια φυσικά και αντιμετωπίζονται με γιατροσόφια και βότανα και αυτές που οφείλονται σε αίτια υπερφυσικά και χρειάζονται μαγείες, φυλαχτά, εξορκισμούς και αγιασμούς. Ο συμβιβασμός θρησκείας και δεισιδαιμονίας δικαιολογείται από την αγάπη της μάνας για την κόρη της και την επιτακτική ανάγκη να βρει ένα μέσο ίασης
-παρουσίαση του οικογενειακού και κοινωνικού ρόλου που καλείται να αντεπεξέλθει μια γυναίκα της εποχής

1. γ)- εγκατάσταση της άρρωστης στο ναό---το έσχατο μέσο σωτηρίας
- αναφορά στο λαογραφικό και θρησκευτικό στοιχείο του τελετουργικού παραμονής στην εκκλησία (συμβολικός αριθμός 40,ύπαρξη δαιμονίων στον άνθρωπο, εναπόθεση αμφίων στον ασθενή). Όλα τα παραπάνω προετοιμάζουν το κλίμα για τον επικείμενο θάνατο της Αννιώς
- μυστηριακή ατμόσφαιρα στην εκκλησία ---προσδιορίζεται από δυο εικόνες (του Αγίου και των νεκρών) που λειτουργούν μέσα από αντιθέσεις και προκαλούν φρίκη και τρόμο στο Γιωργή, προετοιμάζοντας την κορύφωση του δράματος, όταν αυτός ακούσει την προσευχή της μητέρας του.
- η προσευχή της μητέρας και το αίτημα της (πάρε μου όποιο θέλεις, άφησέ μου το κορίτσι) προκαλεί ΣΟΚ στο μικρό Γιωργή
1. πρώτη ενστικτώδης αντίδραση η φυγή από την εκκλησία
2. αποκατάσταση ψυχραιμίας
3. αυτοκριτική και άσκηση κριτικής στη μητέρα
4. συμπέρασμα ότι η μητέρα του δεν τον αγαπά και δε τον θέλει
5.απόφαση να πάψει να τη συμπαραστέκεται
- συναισθήματα του Γιωργή:φρίκη, πανικός, τρόμος, παράπονο, πικρία που εκφράζονται με ανατριχίλα, βουητό στ’ αυτιά, τρεχάλα, κραυγές, τρίξιμο δοντιών, κλάμα.
- η στάση της Αννιώς προς τα αδέλφια της και η στάση της μητέρας στα αγόρια
- η στάση του Γιωργή απέναντι στην Αννιώ και στη μητέρα του
- αλλαγή χρόνου από παρατατικό σε αόριστο και αλλαγή χώρου από σπίτι σε εκκλησία και ξανά στο σπίτι

1.δ) - η ενότητα προσημαίνει το θάνατο της Αννιώς (μοιρολόι του πατέρα, λαμπάδες, θυμίαμα, μαύρο ρούχο)
- η μητέρα προσπαθεί να αποκαταστήσει στα μάτια του Γιωργή την εικόνα της αλλά το παιδί δεν πείθεται
- ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ : ο Γύφτος που συνθέτει μοιρολόγια, γνωστό έθιμο στην Κρήτη και στη Μάνη αλλά εδώ υπάρχουν ιδιαιτερότητες:
1. το μοιρολόι συντίθεται κατά παραγγελία
2. ο συνθέτης είναι άνδρας
3. συντίθεται μετά το θάνατο και την ταφή του νεκρού
4. το «διδάσκει» στην χήρα του νεκρού
- η τελετή που προηγείται του θανάτου της Αννιώς είναι μια διαδικασία που θυμίζει κηδεία και βασίζεται σε λαϊκά δρώμενα
- η παρουσία της χρυσαλίδας είναι φορέας της ψυχής του νεκρού πατέρα και είναι «ευεργετική», αφού η ασθενής ανανήπτει, αλλά μόνο για λίγο
- η περιγραφή του τέλους του κοριτσιού γίνεται διακριτικά, χωρίς ακρότητες και υπερβολές
- η φράση « έμελλε το όντι να την ιατρεύσει» μπορεί να ερμηνευθεί:
1. τελευταία αναλαμπή του ετοιμοθάνατου λίγο πριν ξεψυχήσει
2. ειρωνεία
3. ο θάνατος- λυτρωτής από τα βάσανα της αρρώστιας

ENOTHTA 2
- σύντομη αναδρομή που παρουσιάζει τη συνετή αντιμετώπιση από την πλευρά της μητέρας του θανάτου του συζύγου της σε αντίθεση με τι ξέσπασμα που εκδηλώνει για την Αννιώ (φόβοι για παραφροσύνη και εγκατάλειψη των υπόλοιπων παιδιών)
-σύντομη αναδρομή που αναφέρεται στα οικονομική κατάσταση της οικογένειας που έχει επιδεινωθεί λόγω των δαπανών για την ίαση της Αννιώς. Η κατάσταση αυτή αποτελεί κίνητρο για δράση στη νεαρή μητέρα που την οδηγεί στη θαρραλέα αντιμετώπιση της ανέχειας με την προσωπική της εργασία
- υιοθεσία α’ κόρης παρ’ όλες τις οικονομικές δυσκολίες:περιγραφή της διαδικασίας και του τελετουργικού παράδοσης (συνδυασμός θρησκευτικού και λαϊκού δρωμένου) του παιδιού στη νέα του μητέρα
-συναισθηματικές αντιδράσεις των φυσικών γονιών (βουβός πόνος του πατέρα, σπαραγμός της μητέρας), της νέας μητέρας (φόβος και αγωνία για την αίσια έκβαση της διαδικασίας), αγοριών και της θετής κόρης
-μετά το γάμο της α’ ψυχοκόρης έχουμε κι άλλη υιοθεσία που γίνεται προσπάθεια να αποτραπεί λόγω των ζωηρών αντιδράσεων των αγοριών αλλά μάταια.
- Η μητέρα για να στηρίξει την ενέργειά της επικαλείται δυο λόγους:1)το γεγονός ότι η μητέρα του κοριτσιού πέθανε στη γέννα και έμεινε ορφανό 2)την υπόσχεση που της είχε δώσει ο Γιωργής, η οποία όμως αφορούσε την α’ ψυχοκόρη, αφού ο αφηγητής δε γνωρίζει για τη β’ υιοθεσία, μια που ήταν στην ξενιτιά.
- ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΑΦΗΓΗΣΗ: η αυτοθυσία της μάνας για να σώσει το Γιωργή από βέβαιο πνιγμό στο ποτάμι---εξιλεώνεται στα μάτια του Γιωργή, αποκαθίσταται στη συνείδηση του παιδιού, τον λυτρώνει από το φόβο της απόρριψης και επιβεβαιώνει την αγάπη της γι’ αυτόν
-φόβος, ανησυχία και αγωνία της μητέρας για την τύχη του Γιωργή στην ξενιτιά, οργή για τις κακόβουλες φήμες
- ΗΘΟΓΡΑΦΗΣΗ ΜΗΤΕΡΑΣ
1.θαρραλέα, δυναμική, οργανωτική
2.εργατική, υπεύθυνη
3.επίμονη και ως ένα σημείο αυταρχική προκειμένου να επιβάλει τη θέλησή της
4.με αυταπάρνηση και αυτοθυσία σώζει το Γιωργή στο ποτάμι
5. προστατευτική αλλά και μεροληπτική ως προς την κατανομή της αγάπης της υπέρ των κοριτσιών και εις βάρος των «πραγματικών» της παιδιών

ΕΝΟΤΗΤΑ 3
-επιστροφή του Γιωργή από την ξενιτιά και εκδήλωση αντιπάθειας για τη β’ ψυχοκόρη λόγω εμφάνισης, χαρακτήρα και πνευματικού επιπέδου
-αντίθεση των αδελφών του και του Γιωργή:οι πρώτοι δε θέλουν καμία αδελφή ενώ ο Γιωργής τη συγκεκριμένη αδελφή:αποτελεί ΑΦΟΡΜΗ για την αποκάλυψη του μυστικού της μητέρας
-ΕΠΙΒΡΑΔΥΝΣΗ: η εκτενής αναφορά του Γιωργή στα γνωρίσματα που θα ήθελε να έχει μια θετή αδελφή επιτείνει την αγωνία του αναγνώστη
-παρουσίαση των χαρακτηριστικών της «ιδανικής» γυναίκας
- η μητέρα συγκρούεται με τον Γιωργή λόγω της άρνησής του να δεχτεί τη θετή αδελφή και χρησιμοποιεί τα ακόλουθα επιχειρήματα για να τον μεταπείσει(λείπει το λογικό έρεισμα)
1. δε φταίει η μικρή---έτσι την έκανε ο Θεός
2.αν ήταν πραγματική αδελφή θα την δεχόταν
3.τη νιώθει δική της, γιατί τη μεγάλωσε
Ο Γιωργή δεν την αντικρούει αλλά και δεν πείθεται
-συναισθήματα μητέρας: έκπληξη, πόνος απελπισία για την άρνηση του Γιωργή, τύψεις για την αμαρτία της, συμπόνια για το Κατερινιώ.
-συναισθήματα Γιωργή:δυσάρεστη έκπληξη και αντιπάθεια για την ψυχοκόρη, ταραχή και απορία για τη σοβαρή αποκάλυψη της μητέρας
Έτσι προοικονομείται η αποκάλυψη του μυστικού και παράλληλα μέσα από τη σύγκρουση προωθείται η εξέλιξη του έργου
-η αποκάλυψη του αμαρτήματος της μητέρας γίνεται μέσα από μια ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΑΦΗΓΗΣΗ απόλυτα γραμμική ως προς τη χρονολογική τους σειρά
-πριν την αποκάλυψη του φοβερού μυστικού ο αναγνώστης προδιατίθεται για τη σοβαρότητά του και για το στόχο που θέλει να πετύχει η μητέρα μ’ αυτή την εκμυστήρευση
-η κούραση παρουσιάζεται ως αίτιο θανάτου του βρέφους
-η λειτουργία των θαυμαστικών και τα συναισθήματα που λανθάνoυν

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΜΥΣΤΙΚΟΥ
-η υπόσχεση του Γιωργή ότι θα θρέψει τη θετή κόρη---προετοιμάζει τον ίδιο τον αφηγητή
-η ομολογία της μητέρας για διάπραξη αμαρτίας---προετοιμάζει τον αναγνώστη
-η αντιπάθεια του Γιωργή για το Κατερινιώ είναι η αφορμή
- η αδυναμία της μητέρας να μεταστρέψει τη γνώμη του γιου της είναι η αιτία
- ο στόχος της αποκάλυψης είναι να εξιλεωθεί η μητέρα στα μάτια του Γιωργή για την προηγούμενη συμπεριφορά της και ο Γιωργής να αποδεχτεί τη θετή κόρη. Παράλληλα κορυφώνεται και η αγωνία του αναγνώστη.
-το αποτέλεσμα:η μητέρα εξιλεώνεται, ο Γιωργής αποδέχεται την Κατερινιώ και ο αναγνώστης ερμηνεύει πια τον τίτλο του διηγήματος
-η ανάδρομη αφήγηση είναι εγκιβωτισμένη και αφηγητής είναι η μητέρα

ΕΝΟΤΗΤΑ 4
-ο Γιωργής κατανοεί και ερμηνεύει την προηγούμενη συμπεριφορά της μητέρας του
-το αμάρτημα γίνεται…δυστύχημα που επηρέασε βαθύτατα τη ζωή της γιατί ήταν:απλή—η παιδοκτονία αντίθετη με το χαρακτήρα της
ενάρετος—η καταπάτηση των ηθικών αρχών της δημιουργεί τύψεις συνειδήσεως
θεοφοβούμενη—φοβάται τη θεία δίκη
-ΣΤΟΧΟΣ Γιωργή---η ανακούφιση της μητέρας του
-ΤΡΟΠΟΣ---η εξομολόγηση στον Πατριάρχη
-ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ---«ευχαριστημένη και ελαφρά»-προσωρινό
«οι οφθαλμοί της επληρώθησαν δακρύων»-οριστικό
-η μητέρα λυτρώνεται από το φόβο της θείας τιμωρίας, γιατί παίρνει άφεση αμαρτιών από τον ύψιστο λειτουργό του, όμως ο πόνος, οι τύψεις και η ενοχή θα την συνοδεύουν μόνιμα αφού «όποιος δεν έκανε παιδιά δεν είναι σε θέση να κατανοήσει τι σημαίνει παιδοκτονία»
-συναισθήματα αναγνώστη:συμπόνια για τη μητέρα, κατανόηση από το Γιωργή. Η σιωπή του ίσως είναι ένδειξη της απογοήτευσής του που δε λυτρώθηκε πλήρως η μητέρα του. Με το τέλος όμως του διηγήματος αποκαθίστανται οι μεταξύ τους σχέσεις.

ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ
-πλοκή-αίνιγμα, αυτοβιογραφικός χαρακτήρας
- πρωτοπρόσωπη αφήγηση---αποσιωπά πληροφορίες που κατέκτησε εκ των υστέρων και δίνει μόνο όσες αφορούν τη στιγμή της δράσης
- δραματοποιημένος αφηγητής, εσωτερική εστίαση
-ο αφηγητής και η μητέρα είναι τα μόνα πρόσωπα με αφηγηματικές λειτουργίες. Δυαδική αφηγηματική οπτική ( μητέρα-Γιωργής) αλλά και στον ίδιο το Γιωργή (παιδί-ώριμος αφηγητής). Η οπτική γωνία της μητέρας παραμένει αμετάβλητη κατά τη διάρκεια της αφήγησης ενώ του αφηγητή μεταβάλλεται, καθώς σταδιακά κατανοεί και αναδρομικά ερμηνεύει τη συμπεριφορά της μητέρας.
-ο αφηγηματικός χρόνος δεν ταυτίζεται με τον ιστορικό(28 χρόνια για το αμάρτημα) Στο διήγημα υπάρχουν ανάδρομες αφηγήσεις (το μοιρολόι του πατέρα, η διάσωση του Γιωργή στο ποτάμι, η αφήγηση της μητέρας) και μια πρόδρομη ( οι περιπέτειες του Γιωργή στην ξενιτιά), συμπύκνωση χρόνου και αφηγηματικό κενό και επιβραδύνσεις
-η χρονικά πρότερη εμπειρία( μάνα-α’ Αννιώ) παρουσιάζεται μετά τη χρονικά ύστερη(μάνα-β’ Αννιώ)---ο αναχρονισμός λειτουργεί ερμηνευτικά ως προς τον αναγνώστη, αφού ο λόγος του αφηγητή έχει διαμορφωθεί με βάση την πλάνη
-οι περιγραφές :1)συμπληρώνουν κενά 2)δημιουργούν αντιθέσεις 3)εντείνουν δραματικές καταστάσεις 4)χτίζουν γέφυρες ανάμεσα σε ανθρώπους και πράγματα.
-ΔΥΟ ΑΜΑΡΤΗΜΑΤΑ συντελούνται στο διήγημα: η επιθυμία της μητέρας να ζήσει το κορίτσι και να πάρει ο Θεός ένα από τ’ αγόρια και η ακούσια παιδοκτονία.