του ΝΤΙΝΟΥ ΣΙΩΤΗ
από την "Καθημερινή" 23-9-18
Η νέα κανονικότητα είναι εδώ και ρυθμίζει τις ζωές μας. Χωρίς καμία επιβάρυνση έχουμε εθιστεί στα νέα δεδομένα που βρίσκονται στον αντίποδα με όσα κάποτε θεωρούσαμε φυσιολογικά. Το θεωρούμε κανονικό σχεδόν κάθε Σαββατοκύριακο να συγκρούονται αναρχικοί και αστυνομία γωνία Τοσίτσα και Πατησίων, όπως το θεωρούμε και κανονικό αυτοκίνητα και μηχανάκια να βρίσκονται σε πεζόδρομους και πεζοδρόμια ή να φράζουν τις μπάρες για τα αναπηρικά καροτσάκια. Το φοιτητικό κίνημα θεωρείται φυσιολογικό να μην είναι ρωμαλέο και να μην παρεμβαίνει όπου δει, κατά παραίνεση του αρμόδιου υπουργού, μιας και άλλες οι προτεραιότητές του: διακίνηση ναρκωτικών και διευκόλυνση λαθρεμπορίου, ξυλοδαρμός αντιφρονούντων καθηγητών, χειραφέτηση ιδεών και σκέψης. Το θεωρούμε κανονικό να καταδιώκεται η αριστεία και να θεωρείται μειονέκτημα, ενώ αποθεώνονται η ημιμάθεια, η ημιαπασχόληση, οι ημιαργίες. Μη μιλάτε για αξιολόγηση, το μόνο όπλο για να πάει μπροστά μια κοινωνία. Εύκολα οι σειρήνες της μισαλλοδοξίας και του διχασμού έχουν μεταμορφωθεί σε μούσες που εμπνέουν τους κρατούντες.
Η αρετή είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να σου τύχει και δεν αξίζει πια να αγωνίζεται κανείς για οτιδήποτε μεγάλο, ευγενές και ωραίο, αφού η νέα συνταγή κοινωνικής επιτυχίας στηρίζεται στο παλαιό τρίπτυχο που βασίζεται η νέα, επαυξημένη κανονικότητα: πτυχίο χωρίς σπουδές, σύνταξη στα σαράντα, μισθός χωρίς εργασία.
Φαντάζει σουρεαλιστικό, όμως ο σουρεαλισμός παραδίδει τα όπλα μπροστά στα νέα κόλπα που τον καθιστούν ξεπερασμένο. Το μη κανονικό είναι η νέα κανονικότητα. Τη συνηθίσαμε τη νέα κατάσταση, δεν μας προκαλεί πια εντύπωση το «μπούλινγκ» που δεχόμαστε ως λαός από κάθε μορφής εξουσιαστές. Δεν μας εκπλήσσει πια που τους ελεγκτές του ΣΔΟΕ τους πλακώνουν στο ξύλο ιδιοκτήτες σουβλατζίδικων, ούτε που στην κοσμοπολίτικη Μύκονο τους συλλαμβάνει η ίδια η αστυνομία και τους οδηγεί στο τμήμα, ούτε που στη Σαντορίνη μπράβοι ξυλοκοπούν υπάλληλο της Πολεοδομίας. Δεν έχουν τίποτε το συλλογικό οι τάχα μου «συλλογικότητες», αφού δεν είναι τίποτε άλλο από βαρβάτες ατομικότητες, κλειστά κελύφη κακομαθημένων παιδιών. Γιατί, ποια συλλογικότητα καταστρέφει τη δημόσια περιουσία; Ποια συλλογικότητα καίει τρόλεϊ και σπάει ακυρωτικά μηχανήματα, κοινό κτήμα του δημοσίου συμφέροντος και του εργαζόμενου απλού πολίτη, επισπεύδοντας έτσι την ιδιωτικοποίηση των μέσων μαζικής μεταφοράς; Αν ξυπνήσουν οι Ελληνες ένα πρωί και διαπιστώσουν ότι οι Αρχές δεν σέβονται κανένα νομικό ή κοινωνικό πλαίσιο, δεν θα εκπλαγούν. Εχουμε τόσο συνηθίσει στην αναρχία, στην ανομία και στην ατιμωρησία και μόνο θεωρητικά ενδιαφερόμαστε για τους δημοκρατικούς θεσμούς. Το αβγό του φιδιού έχει κατρακυλήσει και έχει εισδύσει στη νοοτροπία μας. Η ανοχή που δείχνει ο μέσος Ελληνας απέναντι στην ανοησία, στη βλακεία, στην ανεπάρκεια και στον φασισμό είναι πέραν πάσης φαντασίας. Ο μέσος Ελληνας έχει γίνει έρμαιο φόβου. Αλλά τι να περιμένει κανείς από μια κοινωνία σε παρακμή που έχει χάσει τα ανακλαστικά της και οδεύει προς το άγνωστο; Επιπλέον, έχουμε εθιστεί στην ιδέα ότι είναι πιθανόν μερικά νέα για τα fake news ίσως και να είναι fake news.
Ο φιλόσοφος Αρνολντ Τόινμπι στο μνημειώδες έργο του A Study of History, λέει ότι οι πολιτισμοί στην ιστορική τους πορεία, πάντα αποτυγχάνουν με τον ίδιο, γενικά, τρόπο. Ο σημαντικότερος παράγοντας για την επικράτηση ενός πολιτισμού εν εξελίξει, γράφει, είναι η μίμηση, η πανανθρώπινη συνήθεια κατά την οποία οι άνθρωποι μιμούνται τη συμπεριφορά και τους τρόπους αυτών που θαυμάζουν. Οσο η καθεστηκυία τάξη του πολιτισμού δύναται να εμπνέει θαυμασμό και αγάπη στον λαό, ο πολιτισμός ευημερεί, γιατί οι αποκτηθείσες κοινές αξίες και προθέσεις που υπάρχουν από τη μίμηση, εμποδίζουν τις πιέσεις των ανταγωνιστικών ταξικών συμφερόντων να τον διαλύσουν. Οι πολιτισμοί αποτυγχάνουν, συνεχίζει ο Τόινμπι, επειδή οι κυρίαρχες τάξεις χάνουν την ικανότητα να εμπνέουν μίμηση. Αυτό συμβαίνει επειδή τα μέλη της ελίτ εμμένουν τόσο στη διατήρηση της δύναμης και των προνομίων τους (καρέκλα), ώστε παραλείπουν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα της κοινωνίας. Καθώς αυτά τα προβλήματα όλο και μεγαλώνουν και τίθενται εκτός ελέγχου, η κυρίαρχη τάξη χάνει την ικανότητα να καταφεύγει στη δύναμη της επιβολής. Αυτό έχει ως συνέπεια, έξω από τον κύκλο της πολιτικής ελίτ και τα παράσιτά της, ολοένα και μεγαλύτερα μέρη των πληθυσμών να μετατρέπονται σε αυτό που ο Τόινμπι αποκαλεί εσωτερικό προλεταριάτο, μια όλο και πιο δυσαρεστημένη κατώτερη τάξη η οποία εξακολουθεί να παρέχει στην κυβερνώσα ελίτ «κρέας για τα κανόνια», αλλά δεν βλέπει πια κάτι να θαυμάσει ή να μιμηθεί σε αυτούς που την κυβερνούν.
Αυτή είναι η σύγχρονη ελληνική κοινωνία μέσα στην οποία ζούμε, έξοδος προς τη νέα κανονικότητα, αυτή είναι η κολυμβήθρα του Σιλωάμ στην οποία αναβαπτιζόμενοι βουλιάζουμε, γιατί δεν έχουμε ηγέτες να θαυμάσουμε. Αντιθέτως, είχαμε και έχουμε ηγέτες, ήρωες, πρότυπα, πολύ κατώτερους των περιστάσεων τους οποίους μιμούμαστε, με αποτέλεσμα το μέλλον όλο να ξεμακραίνει…