ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΣΟΛΩΜΟΥ "ΚΡΗΤΙΚΟΣ"

ΜΙΑ ΓΡΗΓΟΡΗ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

•Πρόκειται για ένα δραματικό μονόλογο του ποιητικού προσώπου που μας αφηγείται λυρικά μια καίρια δοκιμασία της ζωής του.
•Συντέθηκε μεταξύ 1833-1834 και έχει δεχτεί επιδράσεις από το κοινωνικοπολιτικό πρόβλημα των Κρητών προσφύγων. Πηγή έμπνευσής του υπήρξαν κάποια αληθινά γεγονότα της επανάστασης στην Κρήτη, όπως η κατάληψη της Μεσσαράς και των Σφακίων από τους Τούρκους το 1823-1824 και η φυγή χιλιάδων Χριστιανών με πλοία προς τα Κύθηρα, την Πελ/σο και τα Επτάνησα.
•Ο τίτλος του ποιήματος δεν υπάρχει στα χειρόγραφα αλλά δόθηκε από τον Πολυλά, τον πρώτο εκδότη του Σολωμού.
•Διαφωνίες υπάρχουν ως προς το αν το ποίημα είναι αποσπασματικό ή ολοκληρωμένο έργο. Κάποιοι συνηγορούν με την πρώτη άποψη αλλά οι περισσότεροι δέχονται ότι υπάρχει αυτοτέλεια και συνοχή στη σύνθεσή του, έστω κι αν η πρόθεση του ποιητή ήταν να το εντάξει σε μια ευρύτερη ποιητική δημιουργία.
•Τα θεματικά μοτίβα της Επτανησιακής Σχολής αποτελούν τους κύριους άξονες γύρω από τους οποίους δομείται το ποίημα.
ΠΑΤΡΙΔΑ: σύμβολο ιερό συνυφασμένο με αξίες και ιδανικά για τα οποία έχει πολεμήσει.
ΘΡΗΣΚΕΙΑ: Παράδεισος, Έσχατη κρίση, Σάλπιγγα Δευτέρας Παρουσίας.
ΦΥΣΗ: θάλασσα, φεγγάρι, ουρανός, αστροπελέκι, ακρογιάλι
(επίπεδο λογικό)- φεγγαροντυμένη, απόκοσμος ήχος (επίπεδο μεταφυσικό)
ΓΥΝΑΙΚΑ: αγαπημένη και φεγγαροντυμένη αποτελούν τους κύριους μοχλούς που επηρεάζουν τη δράση του ποιήματος.
•Oι νοηματικές ενότητες είναι αυτές στις οποίες έχει διακρίνει το ποίημα ο Σολωμός. Με βάση όμως τη διάρθρωση της αφήγησης μπορούμε να διακρίνουμε τρεις (3) ενότητες
-1[18] έως 3[20] στ.2 η σκηνή του ναυαγίου και το όραμα της έσχατης κρίσης
-3[20] στ.3 έως 5[22] στ.4 η ανάδυση της Φεγγαροντυμένης και η συνάντησή της με τον Κρητικό
-5[22] στ.5έως 5[22] στ.58 το άκουσμα του απόκοσμου ήχου και η έξοδος του Κρητικού στη στεριά με τη νεκρή αρραβωνιαστικιά του
•Η σύνθεση των στοιχείων ανά τρία (3 αστροπελέκια, 3 όρκοι, 3 εικασίες για τη Φεγγαροντυμένη, 3 εκδοχές για το συσχετισμό του ήχου με κάτι γνώριμο)
•Η πρόδρομη αφήγηση με την αναφορά στην Έσχατη Κρίση και την περιγραφή της κόρης του οράματος
•ΟΙ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟ ΤΗΣ ΦΕΓΓΑΡΟΝΤΥΜΕΝΗΣ
1. φιλοσοφική ερμηνεία---σχέση με πλατωνική θεωρία και τον κόσμο των Ιδεών. Ενσαρκώνει την ομορφιά, καλοσύνη και δικαιοσύνη
2. χριστιανικο-θρησκευτική ερμηνεία---παρουσία της θείας πρόνοιας που θα μπορούσε να είναι και η Παναγία
3. εθνοκεντρική ερμηνεία---η Ελλάδα, η Ελευθερία, η Πατρίδα
4. ψυχαναλυτική ερμηνεία---το μητρικό μορφοείδωλο
---σύμβολο ιδανικής ομορφιάς και ηθικής τελειότητας
---anima της θεάς τουέρωτα και όλων των ζωντανών,αρχετυπική γυναικεία φιγούρα
5. η ψυχή της αρραβωνιαστικιάς του Κρητικού ή η συνέχεια της μορφής της
6. σύμβολο της διαλεκτικής σχέσης του αρχαιοελληνικού κάλλους και της χριστιανικής ηθικής
7. υλοποίηση του θεϊκού στοιχείου στη φύση
8. σύμβολο της ομορφιάς της ζωής και της φύσης
9. προέρχεται από τις νεράιδες των λαϊκών παραδόσεων
10. σύμβολο αρχαίων ελληνικών θεοτήτων όπως η Αφροδίτη
•Περιγραφή εξωτερικής μορφής και εσωτερικών γνωρισμάτων της Φεγγαροντυμένης
•ΟΙ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΗΧΟΥ
1. αγγελικός ύμνος που συνοδεύει την ψυχή της νεκρής κόρης καθώς αφήνει τα εγκόσμια
2. ήχος θεϊκής προέλευσης – μήνυμα ελπίδας προς τον Κρητικό για να συνεχίσει τη ζωή του
3. «ηχητική συνοδεία» της θεϊκής επιφάνειας της Φεγγαροντυμένης
4. η φωνή της ρημαγμένης πατρίδας του
5. σε μεταφυσικό επίπεδο θα μπορούσε να είναι η μουσική του Σύμπαντος, μια μυστική αρμονία, ο απόκοσμος ήχος της ουράνιας αγάπης
•ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ
Δραματοποιημένος, ομοδιηγητικός αφηγητής
Εσωτερική εστίαση
Κύριος αφηγηματικός τρόπος η μίμηση. Συναντούμε επίσης περιγραφή, διάλογο και εσωτερικό μονόλογο
•ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ
In medias res ξεκινά το ποίημα
Η ευθύγραμμη αφήγηση διακόπτεται από αναδρομές και προβολές
Αυτές οι παρεκβάσεις έχουν ως αποτέλεσμα την επιβράδυνση της αφήγησης
Ο Δ. Ν. Μαρωνίτης θεωρεί πως η αφήγηση δεν είναι ευθύγραμμη, αλλά σχηματοποιείται σε 4 εποχές, εκ των οποίων αν η τελευταία είναι ο χρόνος της ποιητικής πράξης, τότε οι άλλες τρεις αποτελούν ομόκεντρους κύκλους με πρώτη το χωροχρονικό πλαίσιο που συνθέτει τα ευθύγραμμα επεισόδια του ποιήματος ( ναυάγιο, νηνεμία, ανάδυση της φεγγαροντυμένης, διάχυση του απόκοσμου ήχου, αιφνίδιος θάνατος της κόρης), δεύτερη τις αναδρομές στο χρόνο ( βρεφική ηλικία, εφηβεία, πολεμική δραστηριότητα, εκπατρισμός) καθώς και τις προβολές στο μέλλον ( αυτές που ιχνογραφούν τον ήρωα μετά το ναυάγιο και το χαμό της κόρης με τη σφραγίδα μιας δωρεάς που τον γαληνεύει τις εφιαλτικές νύχτες της μοναξιάς του) και τρίτη το μοτίβο της έσχατης κρίσης που συνεισφέρει ένα χρόνο άχρονο κι ένα χώρο εξαγιασμένο.
•ΓΛΩΣΣΑ-ΥΦΟΣ-ΣΤΙΧΟΥΡΓΙΑ
Ομιλούμενη νεοελληνική με τοπικούς ιδιωματισμούς και λόγια στοιχεία
Ύφος άμεσο, ζωντανό και πυκνό
Στίχος ιαμβικός 15σύλλαβος με ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία
•ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Πίστη για τη μεταθανάτια ζωή, Δευτέρα Παρουσία, ‘Εσχατη Κρίση, εικόνες Αποκάλυψης, επίκληση της βοήθειας του Θεού, το περπάτημα της Φεγγαροντυμένης στη θάλασσα
•ΡΟΜΑΝΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Λυρισμός, συναισθηματική φόρτιση, έρωτας, περιγραφή της φύσης και εξιδανίκευσή της
•ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Απωθημένες μνήμες, όνειρα, μεταφυσικά όντα.
•ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ
-Κρητικός:υψηλά ιδανικά, αγνή αγάπη για την κοπέλα, σεβασμό σε διαχρονικές αξίες (οικογένεια, πατρίδα, ελευθερία),δυναμισμός, ηρωισμός, βαθιά πίστη
-Φεγγαροντυμένη:θεϊκή υπερφυσική μορφή, μαγνητικά εκλεπτυσμένη ομορφιά, δύναμη που κυριαρχεί στα φυσικά φαινόμενα, οικειότητα και συμπαράσταση προς τον Κρητικό για τα βάσανά του.
-Αγαπημένη:λεπτότητα, αγνή ομορφιά, βαθιά θρησκευτικότητα, συναισθηματισμός.