Κριτήριο (χωρίς λογοτεχνικό κείμενο) για ΕΠΙΣΤΗΜΗ-ΗΘΙΚΗ- ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗ-ΜΕΤΑΛΛΑΓΜΕΝΑ ΤΡΟΦΙΜΑ

 ΚΕΙΜΕΝΟ  1

«Τρέμω την καταστροφή που προκαλεί ο άνθρωπος»

Λαμπρινή Σταμάτη 24-9-2002 ΤΑ ΝΕΑ

Η ρήση «αν θέλεις ειρήνη, προετοιμάσου για πόλεμο» ήταν το μεγαλύτερο ψέμα που μας είπε η ιστορία, λέει στα ΝΕΑ ο παλιός φίλος του Αϊνστάιν, 94χρονος σήμερα, Joseph Rotblat.  «Η πυρηνική απειλή είναι ακόμα υπαρκτή. Μπορούμε όμως να μειώσουμε την πόλωση που κάνει τα όπλα μαζικής καταστροφής ακόμα πιο επικίνδυνα»

Είναι ο τελευταίος επιζών από τους έντεκα διακεκριμένους επιστήμονες που, στις 9 Ιουλίου του 1955, υπέγραφαν το «Μανιφέστο Ράσελ - Αϊνστάιν», αποκηρύσσοντας τα πυρηνικά και τα όπλα μαζικής καταστροφής. Σαράντα επτά χρόνια πριν, ο σερ Τζόζεφ Ρότμπλατ, μαζί με τους υπολοίπους, έφερνε το μαχαίρι στο κόκαλο: «Το πρόβλημα που σας παρουσιάζουμε είναι ξεκάθαρο, τρομακτικό, αναπόφευκτο: θα υπογράψουμε το τέλος της ανθρώπινης φυλής ή θα πρέπει η ανθρωπότητα να  αποκηρύξει τον πόλεμο;».

Σήμερα, σε ηλικία 94 ετών, μιλάει στα «ΝΕΑ» με το ίδιο πάθος, εξακολουθεί να βλέπει την αλήθεια γυμνή. «Είναι υποχρέωσή μου - ίσως η αποστολή μου τελικά - να επαναφέρω ξανά και ξανά το ίδιο ερώτημα. Η πυρηνική απειλή μπορεί να μην είναι τόσο έντονη πλέον, όμως δεν έχει εξαφανισθεί - το απέδειξε η πρόσφατη κρίση στο Κασμίρ. Τα πυρηνικά οπλοστάσια μπορεί να έχουν μειωθεί, όμως υπάρχουν αρκετές κεφαλές παντού γύρω μας. Το αν θα τις χρησιμοποιήσουμε, το αν θα απελευθερώσουμε την καταστροφική τους δύναμη εξαρτάται μόνο από ευαίσθητους χειρισμούς και από πολύ λεπτές ισορροπίες».

«Όλοι έχουμε πολλά να μάθουμε από τα λάθη του παρελθόντος», λέει ο Τζόζεφ Ρότμπλατ. «Κι ακόμη περισσότερα, οι επιστήμονες - γιατί ό,τι κάνουν έχει τη δύναμη να επηρεάσει θετικά ή πολύ αρνητικά την ανθρωπότητα. Δυστυχώς, είναι πολλοί εκείνοι που ακόμη δεν έχουν διδαχθεί από τα παθήματα του χθες, που δεν συνειδητοποιούν πως έξω από τα σύνορα των εργαστηρίων, οι προτάσεις και οι ιδέες τους μπορεί να έχουν και καταστροφικές εφαρμογές».

Είναι πολύ προσεκτικός όταν μιλάει για τα όρια της επιστημονικής έρευνας, για το σημείο όπου η περιπέτεια της επιστήμης (της όποιας επιστήμης) οφείλει να «παγώσει» για λίγο, κι όλοι οι εμπλεκόμενοι να σταθούν, να συνυπολογίσουν το ρίσκο, να εκτιμήσουν το τελικό ισοζύγιο. «Είναι στη φύση των ανθρώπων να αναζητούν την αλήθεια», λέει, «κι αυτό σημαίνει πως η επιστήμη δεν μπορεί να έχει πινακίδες με stop. Δεν μπορεί όμως και η έρευνα να είναι ανεξέλεγκτη. Παλιότερα, ο διαχωρισμός μεταξύ θεωρητικών επιστημόνων και εκείνων που αναζητούσαν τρόπους εφαρμογής της επιστημονικής γνώσης, κρατούσε κάποια ισορροπία.

Ωστόσο, οι συσχετισμοί άλλαξαν άρδην. Στην περίπτωση της ατομικής βόμβας ήταν οι θεωρητικοί επιστήμονες εκείνοι που εργάστηκαν για την κατασκευή της. Σήμερα θεωρία και εφαρμογή είναι δυσδιάκριτα, γιατί όλα γίνονται με πολύ μεγάλες ταχύτητες. Άρα, ένα είδος ελέγχου, κάποιας μορφής περιορισμοί είναι απαραίτητοι. Δεν μπορείς να ζητάς από την κοινή γνώμη να συνειδητοποιήσει τους πιθανούς κινδύνους. Τότε θα είναι πολύ αργά».

Ο Τζόζεφ Ρότμπλατ θα ήθελε να υπάρξει μία ομάδα ελέγχου, αποτελούμενη από πολλούς επιστήμονες, η οποία να μπορεί να διακρίνει τις λάθος από τις σωστές επιστημονικές εφαρμογές, το τι είναι επιθυμητό και τι ανεπιθύμητο, τι θετικό και τι αρνητικό. «Όπως στα νοσοκομεία υπάρχουν επιτροπές ηθικής, έτσι θα πρέπει να υπάρχουν και σε όλες τις επιστήμες. Για να διασφαλίζουν ότι οι όποιες αποφάσεις δεν θα λαμβάνονται από μεμονωμένα άτομα, αλλά θα είναι συλλογικές και άρα, πιθανότερα, για το κοινό καλό». Δεν θα ήθελε ωστόσο οι περιορισμοί και οι απαγορεύσεις (σχετικά με την πυρηνική ενέργεια, τα γενετικά μεταλλαγμένα φυτά, την κλωνοποίηση, τις εφαρμογές της γενετικής κ.ά.) να είναι διά νόμου. «Τουλάχιστον όχι σε αυτή τη φάση. Θα προτιμούσα να είναι οι ίδιοι οι επιστήμονες που θα θέτουν τα όρια στις έρευνές τους. Αν δεν μπορεί να συμβεί αυτό, ναι, θα χρειαστεί κυβερνητική παρέμβαση, νομοθεσία. Όμως, στην πραγματικότητα είναι ο κώδικας ηθικών αξιών που θα πρέπει να τηρηθεί κι όχι η όποια νομοθεσία»...

ΚΕΙΜΕΝΟ  2

Είμαστε ό,τι τρώμε…

Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης 16.01.18

Λοιπόν, για σήμερα το μενού περιλαμβάνει μοσχαρίσιο κρέας εμπλου­τισμένο με γονίδια σκόρδου, πατάτες εμβολιασμένες με γονίδια σκύλου, μεταλλαγμένη σόγια και γενετικά τροποποιημένη ντομάτα. Μήπως σας φαίνονται περίεργα όλα αυτά; Και όμως αρκετοί ανάμεσά μας έχουν δοκιμάσει ανάλογες λιχουδιές και σύντομα θα τις δοκιμάσουν και οι υπόλοιποι. Το σενάριο μοιάζει εφιαλτικό, αλλά εδώ που τα λέμε δεν είναι και λίγοι οι εφιάλτες με τους οποίους έχουμε συνηθίσει να ζούμε.

Μέχρι τώρα ο κύριος διατροφικός κίνδυνος προερχόταν απ’ τη χημική μόλυνση των τροφών: με φυτοφάρμακα, λιπάσματα, ορμόνες, κρεατά­λευ­ρα κτλ. ντοπάραμε τα φυτικά και ζωικά είδη, με σκοπό να αυξήσουμε την παραγόμενη ποσότητα τροφής και στο τέλος καταφέραμε να κάνουμε κάθε τροφή ύ­ποπτη για λιγότερο ή περισσότερο σοβαρές ασθένειες. Από εδώ και πέρα, η κύρια απειλή θα προέρχεται απ’ τη γενετική μόλυνση: γενετικά υλικά αναμιγνύονται, γονίδια μεταφέρονται απ’ το ένα είδος στο άλλο, γενετικοί κώδικες τροποποιούνται.

Και όλα αυτά για την εξυπηρέτηση των αυξημένων ανθρώπινων ανα­γκών. Ο πληθυσμός της γης πληθαίνει, οι ανάγκες σε τροφή πολλαπλασιάζονται, οι φυσικές αντοχές μειώνονται, άρα κάτι πρέπει να γίνει. Τουλάχιστον έτσι λένε. Στα αλήθεια όμως υπάρχει κανείς που πιστεύει πως οι εταιρείες βιοτεχνολογίας μοχθούν νύχτα-μέρα, για να ταΐσουν τον υποσιτισμένο Αφρικανό; Υποσιτισμένος ήταν και υποσιτισμένος θα μείνει, τη στιγμή μάλιστα που ο αναπτυγμένος κόσμος αναζητεί στα ινστιτούτα αισθητικής την καλλίγραμμη σιλουέτα που η πολυφαγία τού στέρησε. Τροφή υπάρχει, και μάλιστα μπόλικη^. πρόθεση να διατεθεί δίκαια δεν υπάρχει. Άρα, τα περί κάλυψης των αναγκών δε πείθουν. Κάπου αλλού βρίσκονται οι αληθινές αιτίες.

Στην πραγματικότητα η παραγωγή μεταλλαγμένων τροφίμων είναι μια εξαιρετικά κερδοφόρα δραστηριότητα. Οι εταιρίες βιοτεχνολογίας κατα­σκευάζουν ένα εξελιγμένο φυτικό ή ζωικό είδος, που με μικρότερο κόστος αποδίδει μεγαλύτερη ποσότητα. Με την εμπορική προώθησή του φτάνει στο γεωργό ή στον κτηνοτρόφο που δε δυσκο­λεύεται να καταλάβει πως η μεταλλαγμένη ντομάτα ή το μεταλλαγμένο κουνέλι συμφέρουν περισσό­τερο στην καλλιέργεια ή στην εκτροφή. Το κράτος που βλέπει την αγροτική και την κτηνοτροφική παραγωγή να αυξάνεται αναγκάζεται με ή χωρίς επιφυλάξεις να συγκατανεύσει και ο καταναλωτής που βρίσκει τα μεταλλαγμένα είδη σε οικονομικότερη τιμή υποχρεώνεται να τα αγοράσει. Μέσα απ’ την αθώα αυτή διαδικασία, το συμφέρον της πολυεθνικής ταυτίζεται με το συμφέρον του παραγωγού, του κράτους και του καταναλωτή και απ’ τη διαπλοκή των συμφερόντων τους εξασφαλίζεται ένα μπλοκ δυνάμεων που προωθούν ή ανέχονται την προώθηση των γενετικά τροποποιημένων φυτικών και ζωικών ειδών.

Μ’ αυτά και μ’ αυτά, εισβάλλουν τα μεταλλαγμένα στο πιάτο μας. Ποιος στ’ αλήθεια, είναι πλέον βέβαιος ότι αυτό που τρώει δεν περιέχει γενετικά τροποποιημένα στοιχεία, όταν ένα πλήθος από μεταλλαγμένα είδη διακινούνται στην αγορά κρυμμένα στα ψιλά γράμματα των συσκευα­σιών; Γιατί, πράγματι, απ’ τις τυποποιημένες τροφές των σούπερ μάρκετ ως τα φρέσκα λαχανικά της λαϊκής και το κρέας του χασάπη της γειτονιάς, ο κίνδυνος καιροφυλα­κτεί εκεί που δεν τον περιμένεις, φέρνο­ντας μαζί του πρώτα κάποιες εκπτώσεις στη γεύση, ύστερα κά­ποιες ελαφρότερες ή σο­βαρότερες ασθένειες και στο τέλος μπορεί και γενετικές μεταλλάξεις.

Παρ’ όλα αυτά, δεν πιστεύουμε πως θα ήταν φρόνιμο να εμποδιστούν οι έρευνες της γενετικής και οι εφαρμογές της βιοτεχνολογίας, αφού με συνετή χρήση θα μπορούσαν να αποβούν πολλαπλά ωφέλιμες για την ανθρωπότητα. Αυτό που δεν μπορούμε να καταλάβουμε είναι πώς απ’ την επιστημονική έρευνα περάσαμε με τέτοια ευκολία στη μαζική εμπο­ρι­κή παραγωγή και εκμετάλλευση των μεταλλαγμένων ειδών, δίχως ακόμη να έχει υπολογιστεί επιστημονικά ο ενδεχόμενος κίνδυνος. Ακριβέστερα, αυτό που δεν μπορούμε να καταλάβουμε είναι πώς αφήνονται οι πολυεθνικές εταιρίες έτσι ασύδοτες να πειραματίζονται και να αυτοσχε­διάζουν πάνω στους μηχανισμούς της ζωής, άρα πάνω στην ισορροπία του φυσικού περιβάλλοντος και στην υγεία όλης της ανθρωπότητας.

 

 

ΚΕΙΜΕΝΟ  3

Τι θα γνωρίζουν για μας τα αντίγραφα μας;

Κική Δημουλά, περιοδικό  «Μετρό»

Θαυμαστά τα έργα της επιστήμης. Ανεπαρκής να τα συλλάβει η αντίληψη μου. Αποστηθίζει μόνον τους φωτεινούς κύκλους. Γι' αυτό και η γλώσσα μου, ως αμαθής, προσέχει και ποτέ δεν πατάει το πόδι της σε τέτοια σκοτεινά εδάφη. Το να σχολιάζω μιαν ανακάλυψη μου φαίνεται πιο υπερφίαλο απ' το να επιχειρήσω να πιάσω τ' άστρα. Και αν τώρα παραβαίνω τη σοβαρότητά μου, είναι γιατί με παρέσυρε ένα τρελό τηλεφώνημα φίλης φανατικής οικολόγου, τόσο που αρνείται να πατήσει σε γκαζόν επειδή αντιγράφει προσβλητικά το θείο, φυσικό γρασίδι.

Η φωνή της ήταν οργισμένη, αντί καλημέρας με περιέλουσε με ψόγους που «κάθομαι αραχτή μέσα στη νοικοκυρίστικη καταθλιψούλα μου αντί να ξεσηκωθώ εναντίον των τρομοκρατών που τοποθέτησαν νέα βόμβα στα θεμέλια της ύπαρξής μας  και, πάει, όπου να 'ναι θα τιναχτεί στον αέρα η ατομικότητά μας, αυτό το μεγαλοειδές δώρο που έδωσε στον καθένα μας η φύση». Ένας καταιγισμός μαύρων οιωνών και σιγά σιγά ξεκαθάρισα ότι τρομοκράτες χαρακτήριζε τους Άγγλους ερευνητές και βόμβα την ανακάλυψή τους, την κλωνοποίηση. Περιέγραψε εν τω μεταξύ με αξιοζήλευτη άνεση τις περίπλοκες κινήσεις του πειράματος σαν να ήταν η ίδια ερευνητής. Πάλευα να καταλάβω από πού έφευγαν κύτταρα, πώς μπαινόβγαιναν στην κατάψυξη, πώς μεταφέρονταν οι ομοιότητες σε ωάριο αδειασμένο από τον αρχικό του ρόλο, τι σπέρμα ήταν αυτό που δεν ήταν σπέρμα αλλά κομμάτι από το αυτί ή την αχίλλειo πτέρνα -πελάγωσα. Και πού να τολμήσω βέβαια να υπερασπίσω την «καταθλιψούλα» μου, ότι είναι το ιστορικό πολλών και διαφόρων ξεσηκωμών μου εναντίον πολλών και διαφόρων βομβών που τοποθέτησαν τα ανεπιθύμητα στα θεμέλια των επιθυμητών. Βόμβες, που, παρά τους ξεσηκωμούς εξερράγησαν.

Ωστόσο, συνωστίζομαι τώρα κι εγώ έξω από το θόρυβο και τη μεγάλη ανησυχία που ξεσήκωσε το επίτευγμα. Το διαφημίζει, νόστιμη, ήρεμη η Ντόλι, ανυποψίαστη ότι είναι το ορεκτικό ώσπου να φτάσουμε στο κύριο γεύμα. Τον άνθρωπο.

Να ληφθούν μέτρα, ξεφώνιζε η οικολόγος φίλη. Ποια μέτρα, αλήθεια; Η μοίρα της ανθρωπότητας είναι σαν τη Λερναία Ύδρα. Κόβεις το κεφάλι της φυματίωσης και φυτρώνει στη θέση του ο καρκίνος, κόβεις τη σχιζοφρένεια και πετάγεται το κεφάλι των πυρηνικών όπλων, μισοκόβεις το Έιτζ και φυτρώνει το κεφάλι της κλωνοποίησης. Ποια μέτρα, αλήθεια; Ο μοιραίος γενετικός τύπος που ασφαλής πια φυλάσσεται στα άδυτα της μνήμης των ηλεκτρονικών υπολογιστών και ασφαλέστερος στις κρυψώνες της εργοδότριας σκοπιμότητας που χρηματοδοτούσε και την έρευνα - αναρωτιέμαι αν στοιχίζει φθηνότερα η παραγωγή ύπαρξης, απ' όσο το χαπάκι για τη θεραπεία του καρκίνου.

Και καλά να αυγατίσουν τα πρόβατα, τα πλάσματα των δασών και η παρέα της μοναχικής ατμόσφαιρας: τα πετούμενα. Και επάρκεια σφαγής θα έχουμε και χω¬ρίς δεσμεύσεις πια θα μπορούν οι κυνηγοί να αξιοποιούν τα βόλια τους σημαδεύοντας τη μοναδική δυνατότητα των φτερών. Μόλις μας τελειώσουν τα πουλιά, θα γονιμοποιούμε τα αντίγραφά τους.

Αλλά ο άνθρωπος; Σωστά διατυπώνω το ενδεχόμενο ν' αναπαράγεται κατ' εικόνα και ομοίωσή του σε όσα αντίγραφα θέλει; Και αν δε θέλει, πόσο σεβαστό θα είναι, πώς θα επανδρωθούν τα ακραία οράματα με επιστρατευμένα «Ρόμποκοπ»;

Μου είναι αδιανόητο ότι ανθρώπινο πλάσμα θα γεννιέται από ένα κύτταρο άμοιρο μάλλον μητρικού φίλτρου. Ένα πλάσμα ορφανό, εντέλει. Πώς να προβλέψεις με τι ασυνήθιστα, δικά του ένστικτα θα διεκδικήσει την επιβίωσή του, ποια εκδικητικότης θα λανθάνει για τη μυστηριώδη ορφάνια του. Καθόλου παράξενο κάποια στιγμή να γυρίσουν τ' αντίγραφα και να τρώνε το πρωτότυπο. Ό,τι παραλλαγμένα κάπως συμβαίνει και στους εμφύλιους πολέμους.

Ένα θλιβερό υποκατάστατο αθανασίας. Μια ακόμα ελπίδα για μετά θάνατον ζωή. Τι θα γνωρίζουν για μας τα αντίγραφά μας; Πόσο πιστά θα ξέρουν να διαχειρίζονται όσα μας πόνεσαν, μας απέλπισαν, όσα αγαπώντας τα διασώσαμε; Θα αναπαραχθεί επομένως και ο ψυχισμός μας; Μα, Θεέ μου, η ψυχή δεν αντιγράφεται με καμιά ανακάλυψη. Ψυχραιμία. Ας περιμένουμε να εκδηλώσει τη δυσφορία του ο θεός. Γιατί καθόλου βέβαια δε θα του αρέσει να του επιβληθεί, με το έτσι θέλω, να γίνει συνέταιρος στη δημιουργία μας. 'Ο, τι και να ισχυρίζονται οι πίθηκοι, εμείς τον Θεό διαλέξαμε για πλάστη μας. Επειδή ως αόρατος είναι όμορφος, ως αόρατος είναι ανεξακρίβωτα φταίχτης και, προπάντων, γιατί αόρατος ευκολότερο υπάρχει. Ψυχραιμία. Άλλωστε εμείς οι μεγάλοι, όταν θα ενσαρκωθεί η απειλή, θα βλέπουμε την κλωνοποίηση από τη ρίζα μόνον.

Ας φοράνε λοιπόν οι νέοι φυλαχτό την ευχή μου: ποτέ να μην δεχτoύν να προέλθει ο άνθρωπος από άλλη μέθοδο, παρά μόνον από κείνην που εφαρμόζει η έλξη, μόνον από τη μεθυστική πειθώ που ασκεί ο έρωτας, μόνον από την αβίαστη ευτυχισμένη συναίνεση των σωμάτων, τη γοργή έστω, τη χιμαιρική έστω, αλλά κάθε φoρά σαν καινούργια κοσμογονική ανακάλυψη.          

ΘΕΜΑ 1

Σε μια συζήτηση στρογγυλής τραπέζης σε μια μαθητική διημερίδα με θέμα «Επιστήμη και ηθική» ετοιμάζετε μία σύντομη παρουσίαση του κειμένου 1 (80-100 λέξεις) στους συνομιλητές σας ως εισαγωγή στη συζήτηση που θα ακολουθήσει.

ΘΕΜΑ 2 (περισσότερες ερωτήσεις)

1. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες με βάση το κείμενο 2

• Τα φυτοφάρμακα και τα λιπάσματα είναι υπεύθυνα για τη γενετική μόλυνση των τροφώ
• Τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα δημιουργούνται για να καλύψουν τις αυξημένες ανθρώπινες    ανάγκες για τροφή
• Ο καταναλωτής που βρίσκει τα μεταλλαγμένα είδη σε χαμηλότερη τιμή
• Η κατανάλωση μεταλλαγμένων τροφίμων μπορεί να οδηγήσει στην εκδήλωση ασθενειών
• Θα έπρεπε  να εμποδιστούν οι έρευνες της γενετικής και οι εφαρμογές της βιοτεχνολογίας για να πάψουμε να καταναλώνουμε μεταλλαγμένες τροφές

2.Πρόθεση της συγγραφέως στο κείμενο 3 είναι να εκφράσει τους φόβους της σχετικά με την κλωνοποίηση, και ιδίως αυτή των ανθρώπων. Είναι εύστοχο το κειμενικό είδος που επιλέγει; Λειτουργούν αποτελεσματικά οι τρόποι και τα μέσα που μετέρχεται για να πετύχει το σκοπό της;

3.Στο κείμενο 2 ποιες είναι οι νοηματικές σχέσεις που συνδέουν τις παραγράφους μεταξύ τους;

4. Στο κείμενο 3 να αποδώσετε με κυριολεκτικό λόγο τις παρακάτω μεταφορικές φράσεις: «τοποθέτησαν νέα βόμβα στα θεμέλια της ύπαρξής μας», «... συνωστίζομαι τώρα κι εγώ έξω από το θόρυβο και τη μεγάλη ανησυχία που ξεσήκωσε το επίτευγμα», «Κόβεις το κεφάλι της φυματίωσης και φυτρώνει στη θέση του ο καρκίνος», «Ας φοράνε οι νέοι φυλαχτό την ευχή μου»: 

5. Στο κείμενο 2 ποια είναι η δομή και ο τρόπος ανάπτυξης της 3^ης παραγράφου;

6. Στο κείμενο 3  αναφέρεται πως παρ' όλη τη φανερή ομοιότητα, ο κλώνος δεν μπορεί να είναι ταυτόσημος με το γονέα του. Πού έγκειται η μεταξύ τους διαφορά σύμφωνα με τη συντάκτρια του κειμένου;

7. Στο κείμενο 1 ο Ρότμπλατ επισημαίνει πως τα όρια της ηθικής στην επιστήμη πρέπει να τα βάλει ο άνθρωπος. Στο κείμενο 2 υπάρχουν τέτοια όρια στην παραγωγή μεταλλαγμένων προϊόντων; Τι πιστεύει η συντάκτρια του κειμένου 3 αναφορικά με την αναγκαιότητα λήψης μέτρων για τις εφαρμογές της κλωνοποίησης;

ΘΕΜΑ 4

Στους μαθητικούς αγώνες επιχειρηματολογίας η ομάδα σας καλείται να υποστηρίξει τη θέση πως η πρόοδος της βιογενετικής και η παραγωγή μεταλλαγμένων και γενετικά τροποποιημένων ειδών μπορεί να αποβεί ωφέλιμη για την ανθρωπότητα. Γράψτε ένα κείμενο 300-400 λέξεων που θα εκφωνήσετε ως εκπρόσωπος της ομάδας του λόγου.

 

Υλικό για τα σχετικά θέματα μπορείτε να βρείτε εδώ

επιμέλεια θεμάτων : Aγγελική Τανίδου