ΠΟΙΗΣΗ 1948 - ΝΙΚΟΣ ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΝΙΚΟΣ ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ «Ποίηση 1948»

-Γράφεται το 1948, ανήκει στην συλλογή «ΕΛΕΥΣΙΣ» , που μπορεί να αναγνωστεί διττά, δηλ. και έλευσις και ελευσίς.
-ΘΕΜΑ: η αδυναμία της ποίησης να αρθρώσει λόγο μέσα στις αιματηρές συνθήκες του εμφύλιου πολέμου. Το γενικότερο μήνυμα είναι το χρέος του ποιητή απέναντι στις επιταγές της πραγματικότητας.
Το ποίημα "Ποίηση 1948",αποτελεί το αποκορύφωμα της ευαισθησίας, της αποδοκιμασίας, και της αυτοσυνειδησίας, στοιχεία που δηλώνουν ακόμα μια φορά τη πολιτική ηθική του Νίκου Εγγονόπουλου.
-Αν και εκπρόσωπος του υπερρεαλισμού ο Εγγονόπουλος, στο συγκεκριμένο ποίημα τα δείγματα υπερρεαλιστικής γραφής είναι μόνο μορφικά, όπως η ελλειπτική διατύπωση, ο «τεμαχισμένος» λόγος, οι λέξεις- θραύσματα,η έλλειψη στίξης, οι ανισοσύλλαβοι στίχοι. Η αυτόματη συνειρμική γραφή απουσιάζει τελείως, αφού η δομή του ποιήματος είναι λογικά διαρθρωμένη (θέση, αιτιολόγηση, επιχειρηματολογία, συνέπειες) και τα νοήματα σαφή, όπως θα ταίριαζε σε μια λιτή και σοβαρή δήλωση.
-Γλώσσα: δημοτική με ορισμένες λόγιες λέξεις (ως αν, προ πάντων)
-Ύφος: χαμηλόφωνο, εξομολογητικό.

ΤΙΤΛΟΣ: πληροφορία για το χρόνο (1948) , η έλλειψη του άρθρου στη λέξη «ποίηση» καθολικεύει τη σημασία της και της προσδίδει διαχρονικότητα.

α΄ στροφική ενότητα: η αντιποιητική εποχή
Στ. 1,2---προσδιορισμός χρόνου της αφήγησης και της ιστορικής πραγματικότητας, η λέξη «σπαραγμός» είναι συναισθηματικά φορτισμένη, αφού αποδίδει ανάγλυφα την τραγικότητα της ιστορικής στιγμής και καταδικάζεται έμμεσα ο πόλεμος
Στ. 3,4---ο χαρακτήρας της εποχής είναι αντιποιητικός, ωστόσο ο ποιητής την ώρα που κάνει αυτή τη δήλωση «δεν είναι εποχή για ποίηση» γράφει ποίηση. Πώς εξηγείται αυτή η αντίφαση;.
Αξίζει να σημειώσουμε πως η αδυναμία του ποιητή να λειτουργήσει
παραγωγικά εξαιτίας της περιρρέουσας πραγματικότητας αποτελεί μια
επιφανειακή αντινομία, καθώς μας το ομολογεί μέσω ενός ποιήματος.
Στ. 5---η ειρωνική αναφορά (παρόμοια), εμπνευσμένη από καβαφικό στίχο, επιτείνει την τραγικότητα και την αδυναμία των πνευματικών ανθρώπων να παράγουν έργο κάτω από τέτοιες συνθήκες, όπου μόνο μέλημα των ανθρώπων είναι η επιβίωση.
Στ. 6-13---η ποιητική αμηχανία που δηλώθηκε παραπάνω, εδώ αισθητοποιείται και αιτιολογείται μέσα από μια μακάβρια παρομοίωση που καταγράφει τη σκληρή πραγματικότητα: η ποίηση δε μπορεί να ξεφύγει από το θάνατο, η φρίκη που προκαλεί ο πόλεμος δε μπορεί να εμπνεύσει τον ποιητή ή και αν κάτι γράψει, μέσα του καθρεφτίζεται ο θάνατος και η φρίκη. Εκφράζει την αδυναμία του να καταγράψει με λόγια την τραγωδία που ξετυλίγεται γύρω του κι έτσι παραβολικά εξομοιώνει τη διαδικασία της ποιητικής γραφής με τη διαδικασία γραφής αγγελτηρίων θανάτου

β΄ στροφική ενότητα: ελάχιστα και πικραμένα ποιήματα
-εξομολογητικός χαρακτήρας, ανάγκη του ποιητή να απολογηθεί και για το είδος και για την ποσότητα της ποιητικής του δημιουργίας
- η λέξη «πικραμένα» μέσα από το σχήμα υπαλλαγής (ο ποιητής είναι πικραμένος) προσδιορίζει τη συναισθηματική συμμετοχή του ποιητή στις ιστορικές εξελίξεις
- το σχόλιο στην παρένθεση (στ.17) που έχει μορφή ρητορικής ερώτησης επιβεβαιώνει το σταθερό ποιητικό προσανατολισμό των ποιημάτων του Εγγονόπουλου. Τον εμπνέει η σκληρή πραγματικότητα της εκάστοτε ιστορικής συγκυρίας (Μικρασιατική καταστροφή, Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος κ.λ.π)
- η μείωση της ποσότητας των ποιημάτων του αισθητοποιείται και μορφολογικά στους στίχους 18-22 με τους μονολεκτικούς σχεδόν στίχους


η στάση του ποιητή
-η ζοφερή πραγματικότητα του εμφύλιου πολέμου επιδρά αρνητικά στην ποιητική δημιουργία
-η άποψη του ποιητή ότι η εποχή αυτή είναι ακατάλληλη για ποίηση θεωρήθηκε πνευματική λιποταξία
-η θέση του ποιητή όμως είναι ρεαλιστική. Τοποθετείται μέσα από τη ποίημα και αιτιολογεί την ποιητική του δυστοκία, γιατί υπάρχουν πιο ζωτικά προβλήματα επιβίωσης, προτρέποντας παράλληλα -έμμεσα τουλάχιστον- να σταματήσει ο αλληλοσπαραγμός
-Ο Εγγονόπουλος εκφράζει μια παραίτηση, μια πίκρα, αδυναμία ανταπόκρισης στο χρέος του ποιητή, λόγω των συνθηκών του εμφυλίου πολέμου. Ο θάνατος λειτουργεί απαγορευτικά ως προς την επιτέλεση του χρέους του ποιητή

(για τη δημιουργία αυτών των σημειώσεων χρησιμοποιήθηκε υλικό από την παρουσίαση της Α.Βακαλούδη που έγινε στα πλαίσια της ημερίδας λογοτεχνίας που πραγματοποιήθηκε στις 16-12-2009 στη Δ.Δ.Ε. Δυτικής Θεσσαλονίκης.Περισσότερα μπορείτε να δείτε εδώ )



ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Κ.Ε.Ε
1. Ο Ν. Εγγονόπουλος έχει θητεύσει, ως γνωστόν, στον Υπερρεαλισμό. Θεωρείτε ότι αυτή η θητεία βρίσκει έκφραση στο συγκεκριμένο ποίημα; Να απαντήσετε σε αναφορά με το περιεχόμενο και τη μορφή του ποιήματος.
2. Ποια στοιχεία της ποιητικής γραφής υποστηρίζουν το χαμηλόφωνο και εξομολογητικό ύφος του ποιήματος;
3. «Είναι ως αν να γράφονταν.... »: Να αναλύσετε την παρομοίωση και να σχολιάσετε το ρόλο της στη δομή του ποιήματος.
4. Να αναφερθείτε στον στίχο: «(και πότε - άλλωστε - δεν ήσαν;)». Τι νομίζετε ότι υποδηλώνει η τοποθέτησή του μέσα σε παρένθεση;
5.Γιατί η εποχή του εμφύλιου σπαραγμού αναστέλλει την ποιητική δημιουργία;
6. Κι άλλα παρόμοια: Ποιες μπορεί να είναι, κατά τη γνώμη σας, οι συναφείς με την ποίηση ενασχολήσεις;
7. Ποια επίδραση έχει στο έργο του ποιητή η ζοφερή πραγματικότητα του Εμφυλίου; Πώς την κρίνετε;
8. Σε ποια σημεία του ποιήματος εκφράζεται εναργέστερα η θλίψη του ποιητή;