ΜΑΖΟΠΟΙΗΣΗ-KΟΜΦΟΡΜΙΣΜΟΣ (κριτήριο αξιολόγησης)

ΕΚΘΕΣΗ-ΕΚΦΡΑΣΗ Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥ

Η επικίνδυνη έννοια της ομοιογένειας

Έχει μεγάλη σημασία για τη Δημοκρατία και το μέλλον της Ευρώπης ποιο είναι το κυριότερο αίτιο της πειθούς που έχουν τα συνθήματα για την εθνική πολιτισμική ομοιογένεια. Γιατί άραγε φοβούνται οι λαοί της Ευρώπης ότι η κατάργηση των συνόρων, η συνύπαρξη και συνεργασία των λαών θα βλάψουν τη χώρα τους; Γιατί φοβούνται ότι η παρουσία αλλοεθνών εργαζομένων και μεταναστών θα αλλοιώσει την ταυτότητά τους;

Ο μύθος της ομοιογένειας αφηγείται ότι τα έθνη είναι ομάδες ομοίων και η κουλτούρα είναι μία, η εθνική. Στην ακραία λογική της, η αντίληψη για τη μία και ομοιογενή εθνική κουλτούρα κρούει την έννοια της πολιτισμικής «καθαρότητας», που η Ιστορία έχει οριστικά καταδικάσει για τα φρικιαστικά αποτελέσματα στα οποία οδηγεί. Κρύβει ακόμα την ταξική διάσταση της επίσημης κουλτούρας.

Ομοιογένεια δεν υπάρχει πουθενά, ούτε εθνική ούτε κοινωνική. Όλα τα έθνη-κράτη έχουν μειονότητες με άλλες γλώσσες, θρησκείες και κουλτούρες. Όλοι οι πολιτισμοί είναι μείγματα και αλληλεπιρροές. Κι ακόμα η επιστήμη έχει δείξει ότι η κουλτούρα είναι σε μεγάλο βαθμό ταξική. Αυτό που τα σχολεία προβάλλουν σαν την εθνική κουλτούρα είναι η κυρίαρχη, η επίσημη κουλτούρα, δηλαδή αυτή που χαρακτηρίζει τα προνομιούχα κοινωνικά στρώματα. Η κουλτούρα που θεωρείται ανώτερη σε όλες τις χώρες περιέχει τα ονόματα του Αισχύλου και του Σαίξπηρ, του Πραξιτέλη και του Μιχαήλ Αγγέλου, του Μολιέρου, του Γκαίτε και του Θερβάντες, του Αριστοτέλη, του Καρτέσιου και του Έγελου, του Ρίλκε, του Μαγιακόφσκι και του Καβάφη, του Κομφούκιου, του Γαλιλαίου, του Αϊνστάιν κ.ο.κ. Είναι κουλτούρα ταξική και υπέρ-εθνική.

Από την άλλη μεριά, η κοινωνική έρευνα έχει δείξει επίσης ότι σε όλες τις χώρες η κουλτούρα των λαϊκών τάξεων είναι πολύ διαφορετική από των προνομιούχων. Η γλώσσα που μιλούν τα εργατικά στρώματα του Λονδίνου είναι στην προφορά, τη σύνταξη και το λεξιλόγιο πολύ διαφορετική από την επίσημη αγγλική. Η αισθητική, ο τρόπος ζωής, η φιλοσοφία της καθημερινότητας, η διατροφή, η ενδυμασία, η ηθική και οι κανόνες των ανθρώπινων σχέσεων στη Γαλλία είναι διαφορετικά για τους αγρότες, διαφορετικά για τα εργατικά στρώματα των μεγάλων πόλεων και τελείως διαφορετικά για τα προνομιούχα στρώματα και μάλιστα των διανοουμένων. Η πολιτισμική συμπεριφορά των λαϊκών στρωμάτων στη Νότια Ιταλία είναι τελείως διαφορετική από των αστών της Βόρειας Ιταλίας.

Το μάταιο αίτημα της ομοιογένειας πηγάζει από τον ρατσισμό και τις κοινωνικές διακρίσεις. Κυριαρχεί παντού η αυθαίρετη ταξινόμηση, που θεωρεί «ανώτερη» την προφορά των πρωτευουσιάνων και «κατώτερη» των τοπικών διαλέκτων, «ωραία» την αισθητική των προνομιούχων στρωμάτων και «κακόγουστη» την αισθητική των λαϊκών τάξεων, «πολιτισμένους» τους αστούς και «απολίτιστους» τους αγρότες, «έξυπνους» τους μαθητές που είναι παιδιά διανοουμένων και «ανεπίδεκτους» τους μαθητές που είναι παιδιά χειρωνακτών κ.ο.κ.

Η αυθαίρετη ταξινόμηση στηρίζεται στην κοινωνική προκατάληψη, που σε όλες τις χώρες υποτιμάει τις λαϊκές τάξεις, την κουλτούρα, τη γλώσσα, τα ήθη τους, τις ικανότητές τους, και έχει στενή σχέση με τα εθνικιστικά στερεότυπα. Υποτιμάει εξίσου τους νότιους και φτωχότερους λαούς και πολιτισμούς, θεωρεί τη Δύση (με την πολιτική σημασία) «ανώτερη» από την Ανατολή, και αξιολογεί τον Νότο (με την οικονομική σημασία) σαν «κατώτερο» από τον Βορρά. Εξαιτίας αυτού του κοινωνικού ρατσισμού, εκείνες οι ανθρώπινες ομάδες που είναι ταξινομημένες σαν «κατώτερες» ψάχνουν την αξιοπρέπεια και τον αυτοσεβασμό υποτιμώντας με τη σειρά τους κάποιους άλλους.

Έτσι, οι κοινωνικές ομάδες που είναι ήδη ταξινομημένες σαν «κατώτερες», π.χ. στη Γαλλία εργάτες που χτυπάει η ανεργία, μικροϊδιοκτήτες που πτώχευσε η επέκταση των μεγάλων επιχειρήσεων, αγρότες που τα παιδιά τους αποτυχαίνουν στο σχολείο, αισθάνονται οργή και αγανάκτηση για την περιθωριακή και περιφρονημένη θέση τους στην κοινωνία. Αντί όμως να στρέψουν αυτή την οργή προς τους υπευθύνους, τη στρέφουν προς τους μόνους στα μάτια τους ορατούς «εχθρούς», τους μετανάστες από τη Βόρειο Αφρική, που είναι ακόμα πιο φτωχοί, ακόμα πιο περιθωριακοί, ακόμα πιο περιφρονημένοι.

Ο μύθος της ομοιογένειας έχει ιδίως πολιτικές συνέπειες. Μετατοπίζει την ευθύνη για τα οικονομικά προβλήματα και δημιουργεί εχθρότητα για τους «ξένους». Από τη διάδοση του μύθου όμως δεν κινδυνεύουν μόνον «οι ξένοι», κινδυνεύουμε όλοι «εμείς», γιατί κινδυνεύει πριν απ’ όλα η δημοκρατία.

[ΠΗΓΗ: Άννα Φραγκουδάκη, καθηγήτρια Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας εφ. Τα Νέα]

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α. Να γράψετε την περίληψη του άρθρου σε 100 -120 περίπου λέξεις

Β1. Να βρείτε τα δομικά στοιχεία και τον τρόπο ανάπτυξης της 4^ης παραγράφου του κειμένου

Β2. Να ελέγξετε τη συνοχή και τη συνεκτικότητα του κειμένου εντοπίζοντας σχετικές λέξεις και φράσεις

Β3. Να βρείτε συνώνυμα για τις έντονα τυπωμένες λέξεις του κειμένου

Β4. «Υποτιμάει εξίσου τους νότιους και φτωχότερους λαούς και πολιτισμούς, θεωρεί τη Δύση (με την πολιτική σημασία) «ανώτερη» από την Ανατολή, και αξιολογεί τον Νότο (με την οικονομική σημασία) σαν «κατώτερο» από τον Βορρά.» Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης που υπάρχει στο παραπάνω χωρίο και να τη μετατρέψετε στο αντίθετό της.

Γ. «Ο κοινωνικός κομφορμισμός και η δύναμη της μάζας είναι σε πολλές περιπτώσεις τόσο ισχυρές, ώστε συχνά το άτομο συνθλίβεται και δε βρίσκει χώρο ν΄ απαλλαγεί από τα δεσμά του» 
- Ποια θεωρείτε ότι είναι τα αίτια που οδηγούν το άτομο να προσαρμόζεται στις αντιλήψεις και τις συνήθειες της κοινωνίας στην οποία ανήκει, ακόμη κι αν δεν τον εκφράζουν; 
- Οι νέοι είναι υποδουλωμένοι στη μάζα ή είναι αντικομφορμιστές;
Να υποθέσετε ότι το κείμενο σας (500-600 λέξεων) είναι άρθρο, που θα δημοσιευτεί στη σχολική σας εφημερίδα