ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ "Νέα περί θανάτου..."

Ερμηνευτική προσέγγιση του ποιήματος «Νέα περί του θανάτου…»
«Ο τίτλος του ποιήματος σημασιοδοτεί προκαταρκτικά, και πιθανώς αντιθετικά, το θέμα, για το οποίο θα μιλήσει και θα αναπτύξει ο Εγγονόπουλος στο σώμα του ποιήματος. Θα μας δώσει ΝΕΑ, περισσότερες πληροφορίες και λεπτομέρειες, για το θάνατο του μεγάλου Ισπανού ποιητή Λόρκα. Ας σημειώσουμε ότι το γεγονός αυτό δίνεται με την ουδέτερη σχετικά λέξη θάνατος […].
Στον τίτλο, επίσης, μας δίνεται ο ΧΡΟΝΟΣ (Αύγουστος του 1936) του θανάτου του ποιητή. […] Παράλληλα δίνεται ο ΤΟΠΟΣ, το συγκεκριμένο σημείο, που είναι ένα χαντάκι. φανερά δεν πρόκειται για θάνατο φυσιολογικό, γιατί αυτός δεν θα ελάμβανε χώραν σε τέτοιου είδους μέρος, αλλά για αποτέλεσμα βίαιης ενέργειας και μάλιστα σε βάρος ενός διάσημου. Η ονομασία μάλιστα του δρόμου, που είναι “δρόμος των ανθέων”, έχει τελείως αντιθετική σημασιοδότηση με όσα έχουν συμβεί σ’ αυτόν. Αυτό οδηγεί τη
σκέψη σε μια πιθανή ειρωνεία του Εγγονόπουλου γι’ αυτούς που “συνέβαλαν” (μέσα στο χαντάκι) στο θάνατο του Λόρκα, χωρίς να λάβουν υπόψη τους τον τόπο (=ονομασία του δρόμου) του εγκλήματος. […] Ειρωνεία δηλώνεται και με το μακροσκελή και με κεφαλαία γράμματα τίτλο, που φέρνει στη σκέψη τίτλους, και, μάλιστα, πρωτοσέλιδους εφημερίδων, οι οποίοι σπάνια ανταποκρίνονται, με πληρότητα και σοβαρότητα, στο περιεχόμενό τους.[…]
Το ποίημα διακρίνεται σε τρεις στροφές με διαφορετικό αριθμό στίχων η καθεμιά. Επίσης οι στίχοι είναι ανισοσύλλαβοι και, μάλιστα, με τελείως διαφορετικό αριθμό συλλαβών μέσα στην ίδια στροφή. Τα γράμματα είναι όλα μικρά (πεζά), σε πλήρη αντίθεση με τα κεφαλαία του τίτλου.
αυτό μας δίνει το σχήμα
ΤΙΤΛΟΣ vs ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ
που δείχνει το πόσο ο τύπος καλύπτει ή και εξαφανίζει την ουσία. Η απουσία
στίξης, εκτός από τρία σημεία, αξίζει να τονισθεί. […]

Η πρώτη στροφή (στ. 1-3)
Οι πρώτες λέξεις του ποιήματος είναι η τέχνη κι η ποίηση, χώροι αρκετά οικείοι στον Εγγονόπουλο […] Κι, όμως, η διαπίστωσή του —γιατί με τέτοιο τόνο αρχίζει— είναι πως αυτές “δεν μας βοηθούν να ζήσουμε”. Το δεύτερο ημιστίχιο έχει αρνητική σημασιοδότηση […]. Για να περάσει, μάλιστα, το μήνυμα αυτού του λόγου χρησιμοποιεί πάνω και κάτω τελεία (:) (το πρώτο σημείο στίξης), για να το “εξηγήσει” καλύτερα. Με αποτέλεσμα να έχουμε στο δεύτερο και τρίτο στίχο επανάληψη της ίδιας άποψης, μόνο που είναι διατυπωμένη λίγο διαφορετικά: “μας βοηθούνε να πεθάνουμε”. […] Το κυρίαρχο πρόσωπο στη στροφή αυτή είναι το α΄ πληθυντικό “μας”. σημείο που δηλώνει ότι ο ποιητής αναφέρεται στον εαυτό του και τους ομοίους του, τους “ποιητάς”. […]

Η δεύτερη στροφή (στ. 4-13)
Απέναντι στη διαπίστωση της πρώτης στροφής ο ποιητής υποστηρίζει πως μία είναι η αντιμετώπιση (στάση) που ταιριάζει στην περίσταση: “περιφρόνησις απόλυτη”
α. “σ’ όλους αυτούς τους θορύβους
β. “στις έρευνες
γ. “τα σχόλια επί σχολίων
που είναι λειτουργίες γραφιάδων (κριτικών, δημοσιογράφων και “ανθρώπων του πνεύματος”) με την ιδιότητα του αργόσχολου και ματαιόδοξου. […] Ο Λόρκα χαρακτηρίζεται κακορίζικος, αφενός γιατί εκτελέστηκε και μάλιστα τόσο νέος (38 χρονών) και αφετέρου γιατί τώρα, με τον τρόπο που σχολιάζει την περίπτωση του “θανάτου” του ο τύπος, “εκτελείται” για δεύτερη φορά. […]

Η τρίτη στροφή (14-20)
Ο ποιητής στον πρώτο στ. της στροφής εκφράζει την πικρή του ειρωνεία (γι’ αυτό χρησιμοποιεί θαυμαστικό) για την καθολική πια γνώση πως από καιρό το ’χουν συνήθεια “να δολοφονούν”, είτε σε επίπεδο καταδήλωσης είτε σε επίπεδο συνυποδήλωσης, τους ποιητές. Η χρήση του παρακείμενου “είθισται” πιστεύω ότι έχει μεγάλη βαρύτητα στη στροφή αυτή, γιατί εκτός από την έκταση του χρόνου που δίνει, δεν αφήνει κανένα περιθώριο αντίρρησης στην αρχική διαπίστωση η οποία τώρα επισφραγίζεται. Μάλιστα η λειτουργία αυτή (δολοφονία) έχει κορυφωθεί στη δική μας την εποχή, που διακρίνεται για την αντιπνευματική συμπεριφορά και νοοτροπία της, όπως και για την εχθρική τακτική της απέναντι σ’ ό,τι δεν είναι σύμφωνο με τα μέτρα της. Γι’ αυτό “τα χρόνια τα δικά μας” χαρακτηρίζονται “σακάτικα”.
Κι όλο αυτό μέσα σε δυο παύλες. […]
Η λειτουργία που προσδιορίζεται αρχικά ως θάνατος, στη συνέχεια θα παρουσιαστεί ως εκτέλεση και τελικά ως δολοφονία. […] Μια πορεία εξελικτική (ανιούσα), σχετικά με το πώς μπορεί να παρουσιάσουν το γεγονός οι εφημερίδες (θάνατος), τι έγινε στην πραγματικότητα (εκτέλεση) και τέλος από ποιους έγινε (δολοφόνους) και πώς μπορεί να χαρακτηριστεί η πράξη στην πραγματικότητα (δολοφονία). […] Δεν έχουμε λοιπόν, […] νέα για το θάνατο του Λόρκα, όπως ο τίτλος του ποιήματος μας πληροφορεί […], αλλά μάλλον εκδήλωση αποστροφής του Εγγονόπουλου για ό,τι γράφεται σχετικά με την ποίηση και τους ποιητές, γιατί ο ίδιος πιστεύει ότι δεν υπάρχει ικανότητα εκτίμησης της ποίησης και το μόνο που γίνεται (είθισται) είναι η δολοφονία, κυριολεκτικά (Λόρκα) ή
μεταφορικά (Εγγονόπουλου και άλλων), των ποιητών».
(Κ.Ε. Μηλιώτης, 1987, «Νίκου Εγγονόπουλου Νέα περί του θανάτου)

από το βιβλίο του καθηγητή για τα κείμενα της β' λυκείου