ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΣΤΗ "ΦΟΝΙΣΣΑ"

Η ανατροφοδότηση μετά την παρακολούθηση της ταινίας "ΦΟΝΙΣΣΑ" με τη Β΄Λυκείου έδωσε αφορμή για ασκήσεις δημιουργικής γραφής. Ένας λόγος που αποτελεί την εισαγγελική πρόταση (καταγγελτικός) και ένας λόγος υπερασπιστικός που γράφτηκαν από τους μαθητές Μάττα Δημήτρη και Μιχαλέλη Μαρία του Β2. Παράλληλη αξιοποίηση γνώσεων και από τα αρχαία της κατεύθυνσης Β΄Λυκείου!

ΑΣΚΗΣΗ ΔΓ

Υποθέστε πως η Φραγκογιαννού συλλαμβάνεται και οδηγείται στο δικαστήριο. Ως εισαγγελέας της έδρας αναλαμβάνετε να γράψετε ένα καταγγελτικό λόγο εναντίον της , με αναφορά στα ειδεχθή εγκλήματα και τον ιδιαίτερο ψυχισμό της , αξιοποιώντας υλικό από την ταινία και το λογοτεχνικό κείμενο, και ζητώντας την παραδειγματική τιμωρία της.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ

Εκφωνείτε στο δικαστήριο ως συνήγορος υπεράσπισης της Φραγκογιαννούς την τελική αγόρευσή σας , προκειμένου να πετύχετε την αθώωσή της.

       

 

      Φόνισσα (καταγγελτικός λόγος)

Εν Αθήναις, 8 Ιανουαρίου 1904

 

        Εν ονόματι του Βασιλέως το Κακουργιοδικείο Αθηνών κατηγορεί τη Χάιδω – κοινώς Χαδούλα – Φράγκου, χήρα Ιωάννου Φράγκου γεννηθείσα εις Σκιάθο τη 19η Μαρτίου 1842 για ανθρωποκτονία εκ προθέσεως σε ήρεμη ψυχική κατάσταση, απόπειρα ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως σε ήρεμη ψυχική κατάσταση, παράτυπη πρόκληση άμβλωσης, απάτη, αντίσταση κατά της αρχής και παράτυπη χρήση θρησκευτικών πεποιθήσεων με απώτερο σκοπό την πραγματοποίηση εγκλήματος.

 Πριν την απαρίθμηση των κατηγοριών κύριε Πρόεδρε, κύριοι Δικαστές, κύριοι Ένορκοι οφείλω να σας προϊδεάσω και να σας ενημερώσω για το ποιόν αλλά και για το ποια είναι πραγματικά η κατηγορούμενη. Η κυρία Χάιδω – κοινώς Χαδούλα – Φράγκου, γνωστή στην τοπική κοινωνία της Σκιάθου ως Φραγκογιαννού, χήρα Ιωάννου Φράγκου, ηλικίας 61 ετών, γεννηθείσα εις Σκιάθο τη 19η Μαρτίου 1842 μπορεί να παρομοιαστεί με μία φιγούρα μάγισσας από τα παραμύθια που μας διάβαζαν οι μητέρες μας τα βράδια όταν ήμασταν παιδιά. Αποτελεί μία βαθύτατα σκληρή γυναίκα γαλουχημένη με τέτοιο τρόπο από μία μητέρα της οποίας την αποδοχή δεν κέρδισε ποτέ. Στη συνέχεια έγινε η σύζυγος ενός ανθρώπου μη αντάξιου της, άβουλου και απερίσκεπτου, τον οποίο επισκίαζε μονίμως καθώς αυτή έπαιρνε όλες τις αποφάσεις.

Περιττό δε να αναφέρω πως η στάση που κράτησε η μητέρα της απέναντι της όλη της ζωή εξακολούθησε να είναι ίδια και όταν παντρεύτηκε -καθώς πήρε το ελάχιστο και άχρηστο μερίδιο της πατρικής της περιουσίας ως προίκα εν αντιθέσει με τα αδέρφια της τα οποία πήραν το μεγαλύτερο και πλουσιότερο κομμάτι- οδηγώντας την κατηγορούμενη σε κλοπή μέρους των χρημάτων αυτής έγκλημα το οποίο έχει φυσικά πλέον παραγραφεί. Με αυτά και με σκληρή δουλειά κατόρθωσε να δημιουργήσει ένα σπίτι στο οποίο στέγασε την οικογένεια της μεγαλώνοντας τα παιδιά της σαν λύκαινα.

Με βάση όλα αυτά μπορούσε να συμπεράνουμε πως η κατηγορούμενη όλη της τη ζωή και λόγω της περιοχής η οποία είναι νησιωτική και επικρατούν ακόμα αντιλήψεις παλαιότερων εποχών υπήρξε όλη της τη ζωή υπηρέτρια αρχικά των γονέων και των αδερφών της, εν συνεχεία του συζύγου και των τέκνων της και τέλος των εγγονών της πράγμα που σε συνδυασμό με όλα τα βιώματα της ζωής της τη μετέβαλλαν σε μια γυναίκα σκληρή στο μέγιστο βαθμό, δίχως συναισθηματισμούς που το μόνο που την ενδιέφερε ήταν να επιβιώσει σε αυτές τις σκληρότατες συνθήκες ζωής, εξαπατώντας ακόμη τον κόσμο με υποτιθέμενες θεραπείες που τους προσέφερε μέσω της χρήσης βοτάνων αμφιβόλου ποιότητας και αμφιβόλου αποτελεσματικής δράσης στα προβλήματα υγείας αυτών των ανθρώπων.

 Κύριε πρόεδρε, κύριοι δικαστές, κύριοι ένορκοι, τώρα που είστε σε θέση να γνωρίζετε τον αληθινό χαρακτήρα αυτής της γυναίκας που κρύβει άριστα πίσω από το προσωπείο της στοργικής, άκακής και βασανισμένης γριούλας είμαι σε θέση να ξεκινήσω με την απαρίθμηση των κατηγοριών οφείλω να σας ενημερώσω πως ο πρώτος φόνος που φέρεται πως έπραξε η κατηγορούμενη δεν στοιχειοθετεί κατηγορία καθώς δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να αποδεικνύουν πως αυτή ήταν η δράστης και όχι ότι ο θάνατος του βρέφους το οποίο ήταν εγγόνι της δεν απεβίωσε λόγω φυσικών αιτίων αλλά δολοφονήθηκε. Αρχικά η κατηγορία της ανθρωποκτονίας αφορά τους θανάτους των κοράσιων – των δύο αδερφών – Μυρσίνης και Αρετής Περιβολά και του αβάπτιστου νεογνού κοράσιου του βοσκού Ιωάννου Λυρίγκου. Όσον αφορά τον πρώτο θάνατο κοράσιου -που την αφορά όπως είπα- αν και δεν στοιχειοθετείται κατηγορία θεωρώ πως οφείλει να αναφερθεί. Την νύχτα της 4ης Μαρτίου 1903 το νεογέννητο εγγόνι της κατηγορουμένης, γεννηθέν 15 ημέρες νωρίτερα, τη 18η Φεβρουαρίου 1903 όντας ασθενές καθ’ όλη τη διάρκεια της βραχύβιας ζωής του και βαπτισθέν τη δέκατη μέρα αυτής, απεβίωσε κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες και δεν υπήρξε περαιτέρω διερεύνηση της υπόθεσης. Κατά συνέπεια δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για την στοιχειοθέτηση της κατηγορίας και χωρίς να θέλω να προκαταβάλλω την έδρα και τους ενόρκους η πιθανότητα να έπραξε αυτή το έγκλημα είναι παραπάνω από βέβαιη.

Όσον αφορά τους φόνους που αποτελούν την κατηγορία της ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως σε ήρεμη ψυχική κατάσταση είναι τρεις, εκ των οποίων ο πρώτος αφορούσε την ταυτόχρονη δολοφονία, στις 25 Μαρτίου 1903, της Μυρσίνης Περιβολά, ηλικίας 7 ετών γεννηθείσας εις Σκιάθο τη 25η Οκτωβρίου 1896 και της Αρετής Περιβολά, ηλικίας 5 ετών γεννηθείσας εις Σκιάθο τη 28η Αυγούστου 1898. Τα δύο μικρά κοράσια έπαιζαν δίχως επίβλεψη ενήλικα δίπλα στη βαθιά γεμάτη νερό στέρνα, όταν εμφανίστηκε η κατηγορούμενη. Αφού πρώτα συνομίλησε με τα άτυχα κορίτσια και βεβαιώθηκε πως οι γονείς των δεν ήταν σε θέση να αντιληφθούν τι επρόκειτο να κάνει, τα έριξε μέσα στη στέρνα προκαλώντας τον θάνατο τους.

Αυτό που κάνει το έγκλημα ακόμα πιο ειδεχθές από ότι είναι ήδη, είναι το γεγονός πως η ασθενής μητέρα τους, η οποία είχε αντιληφθεί ότι κάτι συνέβη και βγήκε έξω, μπροστά στα μάτια της δυστυχούς αυτής γυναίκας, η κατηγορούμενη, ενώ παρίστανε ότι τα έσωζε, βεβαιωνόταν για τον θάνατο τους βγάζοντας τα με τέτοιο τρόπο από το νερό, ώστε να είναι σίγουρη ότι τα κεφάλια τους θα παραμείνουν μέσα στο νερό όσο περισσότερο γίνεται, ώστε, όταν θα έβγαιναν από το νερό, θα ήταν σίγουρά πνιγμένα. Στον τόπο βρέθηκαν ο ειρηνοδίκης και ο εκτελών χρέη αστυνομικού πάρεδρος του χωριού οι οποίοι επιβεβαίωσαν το συμβάν και πως πρόκειται για πνιγμό. Κατά τη διάρκεια της έρευνας βρέθηκα στη Σκιάθο και ειδικά στον τόπο των εγκλημάτων και συνομίλησα με τους δύο αυτούς ανθρώπους, οι οποίοι με διαβεβαίωσαν πως εκείνη τη στιγμή ήταν απόλυτα βέβαιοι πως επρόκειτο περί πνιγμού και όπως διαπίστωσα κι εγώ ήταν εύκολο να πέσουν μέσα τα κορίτσια. Η μαρτυρία της μητρός τους όμως η οποία βεβαιώνει πως ο τρόπος που η κατηγορούμενη προσπαθούσε να τα βγάλει έξω από το νερό ήταν ιδιαίτερα ασυνήθιστος και αργός σε συνδυασμό με το γεγονός πως, όταν έπεσαν μέσα στο νερό, η κατηγορούμενη ήταν μόνη μαζί τους, είναι ικανά να στοιχειοθετήσουν κατηγορία.

Όσον αφορά τη δεύτερη δολοφονία που περιλαμβάνεται στην κατηγορία αφορά το θάνατο του νεογέννητου βρέφους του βοσκού Ιωάννου Λυρίγκου στις 8 Απριλίου 1903, το οποίο ένας άλλος βοσκός είδε την κατηγορουμένη να διαπράττει. Η κατηγορία της απόπειρας ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως σε ήρεμη ψυχική κατάσταση αφορά μία κατηγορία. Αφορά την παραλίγο δολοφονία των μικρών θυγατέρων του βοσκού Καμπαναχμάκη στις 10 Μαΐου 1903 έξω από το καλύβι – το μαντρί – δηλαδή όπου βρισκόταν τα πρόβατα του πατέρα τους. Τα δύο κορίτσια γλίτωσαν κυριολεκτικά στην κόψη του ξυραφιού, καθώς στην ευρύτερη περιοχή βρισκόντουσαν χωροφύλακες, οι οποίοι όταν έφτασαν κοντά σε εκείνο το σημείο η κατηγορούμενη αναγκάστηκε να αποχωρήσει αφήνοντας ημιτελή τη «θεία εργασία» της. Βρίσκοντας τα κοριτσάκια σε ημιθανή κατάσταση εν συνεχεία κατονόμασαν τη Φραγκογιαννού ως τον παραλίγο δολοφόνο τους.

 Η επόμενη κατηγορία είναι η παράτυπη πρόκληση άμβλωσης μέσω βοτάνων που προκάλεσε σε γυναίκα της τοπικής κοινωνίας της Σκιάθου, της οποίας ο άνδρας απουσίαζε από το νησί εκείνη την περίοδο και η κατηγορούμενη της προσέφερε τον παράνομο τρόπο απαλλαγής από αυτό δίχως να σκεφτόταν τις διάφορες άλλες συνέπειες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν τα βοτάνια αυτα στον οργανισμό της γυναίκας. Επίσης, σε συνέχεια αυτού κατηγορείται για απάτη κατ’ εξακολούθηση δηλαδή για τα βοτάνια που παρουσίαζε στους συγχωριανούς της ως θαυματουργά δίχως αυτό να σημαίνει πως είναι. Κοινώς επί μακρού διαστήματος τους παρουσίαζε φύκια για μεταξωτές κορδέλες και επιτρέψτε μου τη συγκεκριμένη έκφραση, κύριε Πρόεδρε, για να δώσω στην έδρα και στους ενόρκους να καταλάβουν το μέγεθος των όσων έχει προκαλέσει μέχρι τώρα στην τοπική κοινωνία της Σκιάθου η κατηγορούμενη.

 Η επόμενη κατηγορία αφορά την αντίσταση της αρχής κατ’ εξακολούθηση καθώς καταζητούταν από τον σταθμό χωροφυλακής Σκιάθου από τις 6 Μαΐου 1903, όταν πέθανε ένα άλλο κορίτσι σε πηγάδι σε περιοχή που βρισκόταν εκεί κοντά, η κατηγορουμένη όμως δεν είχε όμως σχέση με το συμβάν. Κατηγορείται βέβαια για αντίσταση κατά της αρχής καθώς κρυβόταν και έτρεχε από στάνες σε μαντριά  για διάστημα μεγαλύτερο των 2 μηνών, με την κατηγορούμενη να συλλαμβάνεται εν τέλει στις 16 Ιουλίου 1903 μετά από παράφρονα καταδίωξη και αφού ανάγκασε τους διώκτες της τον Χωροφύλακα και τον Βοσκό Καμπαναχμάκη να την κυνηγάνε σε απόκρημνα και απότομα μέρη, στα οποία καμία γυναίκα τέτοιας ηλικίας δεν πήγαινε πόσο μάλλον θα έτρεχε κιόλας ακόμη και αν δεν ήταν καταδιωκόμενη από τις αρχές και ενώ την έσωσαν από παραλίγο πνιγμό στην ακτή προς το παρεκκλήσι του Αγίου Σώστη.

 Κύριε πρόεδρε, κύριοι δικαστές, κύριοι ένορκοι η κοινή λογική υπαγορεύει σε όλους εμάς πως κανένας αθώος άνθρωπος δεν τρέχει να κρυφτεί όταν δεν έχει τίποτα να φοβηθεί, μόνον ο ένοχος τρέχει και κρύβεται κατ’ αυτόν τον τρόπο και φτάνει ένα βήμα πριν το δικό του θάνατο προκειμένου να αποφύγει τη σύλληψη. Όπως επανέλαβα πιο πάνω είμαι πεπεισμένος για την ενοχή της κατηγορουμένης και θα σας εξηγήσω γιατί στο τέλος.

 Τέλος η τελευταία κατηγορία του κατηγορητηρίου αφορά την παράτυπη χρήση θρησκευτικών πεποιθήσεων με απώτερο σκοπό την πραγματοποίηση εγκλήματος καθώς έπραξε όσα έπραξε με τη σκέψη πως ο Θεός ευνοεί τις αναίσχυντες αυτές πράξεις της.  Θέλω να προσθέσω πως -όπως προ είπα -κατά τη διάρκεια της έρευνας βρέθηκα ο ίδιος στη Σκιάθο και περπάτησα στα μέρη που περπάτησε η κατηγορουμένη κατά τη διάρκεια της τέλεσης των εγκλημάτων και διαπίστωσα ιδίοις όμμασι ότι είναι αδύνατο να βρεθείς με απόλυτη ακρίβεια δευτερολέπτου σε αυτά τα σημεία. Είναι αδύνατον!

 Κλείνοντας κύριε πρόεδρε, κύριοι δικαστές, κύριοι ένορκοι εν ονόματι του Βασιλέως η ποινή που προτείνω είναι Ισόβιά Κάθειρξη χωρίς αναστολή και δικαίωμα εφέσεως. Πάλεψα πολύ μέσα μου, πριν αποφασίσω εάν θα πρότεινα τη θανατική καταδίκη ή την ισόβια κάθειρξη της. Σκέφτηκα και κατάλαβα πως ο θάνατος για ένα τέτοιο διαταραγμένο άτομο θα αποτελούσε λύτρωση. Η ισόβια κάθειρξη όμως σε ένα περιβάλλον όπου οι γύρω της θα γνωρίζουν τα όσα προκάλεσε, θα αποτελέσουν την πραγματική τιμωρία της. Εν αντιθέσει ο θάνατος της θα βάραινε εμάς με ένα έγκλημα.

 Κύριε Πρόεδρε, κύριοι Δικαστές, κύριοι ένορκοι το μέλλον αυτής της γυναίκας είναι στα χέρια σας και εμπιστεύομαι την ορθή σας κρίση και απόφαση. Σας ευχαριστώ θερμά.   

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΑΤΤΑΣ Β2

Φόνισσα (υπερασπιστικός λόγος)

Κύριοι δικαστές, κύριοι ένορκοι, αγαπητό ακροατήριο

Ως συνήγορος υπεράσπισης της κατηφορουμένης έχω να δηλώσω τα ακόλουθα:

Δεν είναι δυνατόν να κατηγορείται η κυρία Φραγκογιαννού για τους φόνους των μικρών κοριτσιών, που συμβαίνουν στο χωριό της Σκιάθου τον τελευταίο καιρό, ενώ δεν υπάρχουν επαρκή-θεωρώ- αποδεικτικά στοιχεία εναντίον της.

 Ας ξεκινήσω αναφέροντας πόσο γνωστό είναι από όλους τους κάτοικους του χωριού ο φιλότιμος και καλόκαρδος χαρακτήρας της. Συντρέχει πάντα όπου την καλούν είτε για να βοηθήσει στις γέννες, είτε να γιατροπορεύσει ασθενείς. Η βοήθεια που παρέχει στους ανθρώπους με τα βοτάνια της -μετά και τις καταθέσεις των μαρτύρων- αποδεικνύει τα παραπάνω.

  Είναι επίσης ανόητο να εξετάζει κανείς τους φόνους των δύο μικρών αδερφών έχοντας υπόψιν πως το έκανε η κυρία Χαδούλα επίτηδες, εφόσον η ίδια η μητέρα ήταν μάρτυρας για την βοήθεια που παρείχε αυτή, όταν αντιλήφθηκε πως τα κορίτσια κινδυνεύουν, καθώς επίσης πρότεινε στην μητέρα τρόπους για να σωθούν τα κορίτσια, αφού πρώτα τα έβγαλε από το νερό. Αυτή της η πράξη αδιαμφισβήτητα δείχνει για μία ακόμη φορά πόσο αλληλέγγυα  και θαρραλέα είναι σαν άνθρωπος.

   Κατηγορείται επίσης για τον θάνατο της νεογέννητης εγγονής της, η οποία ήταν άρρωστη ήδη, με αποτέλεσμα ο θάνατος της να αποδίδεται σε φυσικά αίτια. Ας μην ξεχνάμε την συγγενική σχέση που σύνδεε την Φραγκογιαννού με το νεογέννητο κορίτσι. Ξεπερνά κάθε λογική μια γιαγιά να θέλει να σκοτώσει το εγγόνι της , γιατί λοιπόν να το κάνει η Χαδούλα;      

   Όπως προανέφερα η Φραγκογιαννού είναι μία γυναίκα δραστήρια και κοινωνική με αποτέλεσμα την αναγνωρισιμότητα της στο χωριό. Σας υπενθυμίζω  και την μικρή έκταση του χωριού άρα είναι φυσικό λοιπόν να βρισκόταν κοντά στους πνιγμούς των κοριτσιών, αφού μπορεί να πήγαινε κάπο. Εξάλλου, θα μπορούσε ο καθένας να βρίσκεται κοντά στον τόπο του εγκλήματος. Πρέπει να τονιστεί επίσης πως πρόκειται για πνιγμούς μικρών κοριτσιών στο νερό, συχνό φαινόμενο το τελευταίο διάστημα σε όλη την Ελλάδα. Ο λόγος που οδηγούνται όλα τα μικρά κορίτσια στον θάνατο δεν είναι κανένας άλλος παρά μόνο η παραμέληση των γονιών που δεν μπορούσαν λόγω φόρτου εργασίας στα χωράφια για την ασφάλεια των παιδιών τους.

  Να σας επισημάνω και έπειτα να κλείσω τον λόγο μου θυμίζοντας σε όλους εσάς πως η Χαδούλα είναι μία αδικημένη γυναίκα όσον αφορά αρχικά την πατρική της περιουσία και δεύτερον τον σύζυγο και την οικογένεια που αυτή δημιούργησε. Αν και αδικημένη από τους γονείς της και επιφορτισμένη με όλες τις υποχρεώσεις του σπιτιού λόγω του αμελούς και ανάξιου συζύγου της,  η Φραγκογιαννού παραμένει ο ίδιος φιλότιμος και καλόκαρδος άνθρωπος, εικόνα που δεν ταυτίζεται με αυτή που οι κατήγοροι παρουσιάζουν.

Για αυτό ζητώ από το σεβαστό δικαστήριο την αθώωση της κατηγορουμένης λόγω αμφιβολιών και ανεπαρκών στοιχείων που στοιχειοθετούν την κατηγορία.

ΜΑΡΙΑ -ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΜΙΧΑΛΕΛΗ Β2

"Η ΦΟΝΙΣΣΑ"-ΑΛΕΞ.ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ

Μια πολύ ενδιαφέρουσα ερευνητική εργασία στη ΦΟΝΙΣΣΑ του Παπαδιαμάντη μπορείτε να βρείτε εδώ

Το τρέιλερ της ταινίας μπορείτε να δείτε εδώ

Tο μοιρολόγι της φώκιας σε ταινία μικρού μήκους

Α. Παπαδιαμάντη "Πατέρα στο σπίτι"

          Από το ιστολόγιο της συναδέλφου Βασιλικής Γιάννου φιλοblogικό

           Το έργο

Πρόκειται για ένα από τα «αθηναϊκά» διηγήματα του συγγραφέα. Ξετυλίγεται σε μια φτωχογειτονιά της Αθήνας του τέλους του 19^ου αιώνα (γράφτηκε το 1894). Στόχος του συγγραφέα είναι να δώσει εικόνες από τις φτωχογειτονιές της Αθήνας και να θίξει τα κοινωνικά προβλήματα που συνδέονται με τη φτώχεια.

·    Ο τόπος

-  «Η δυτική εσχατιά της πόλης», όπου ζει και εργάζεται η φτωχολογιά. Μέσα από αυτόν, αναδεικνύονται και τα προβλήματά της.

- Το παντοπωλείο, όπου αποκαλύπτονται και οι ανάγκες των ανθρώπων της συνοικίας. Στο ίδιο παντοπωλείο συχνάζει και ο συγγραφέας (αυτοβιογραφικά στοιχεία), αφού και αυτός είναι ένας «κοσμοκαλόγερος», ζει μεν στην Αθήνα, αλλά αποτραβιέται από το πλούσιο και πολυσύχναστο κέντρο της. Συγκαταλέγει, έτσι, τον εαυτό του στη «φτωχολογιά», βιώνοντας παρόμοιες δύσκολες καταστάσεις.

-  Το σπίτι του Μανόλη Φλοεράκη, όπου παρουσιάζεται ρεαλιστικά η φτώχεια και  το δράμα της οικογένειας.

Νικόλαος Γύζης, Τα ορφανά, 1871

Το θέμα

Η παιδική αθωότητα σε σχέση με τον σκληρό κόσμο των μεγάλων. Το περιεχόμενο είναι κοινωνικό (θίγονται αρκετά διαχρονικά κοινωνικά προβλήματα), με ηθογραφικά στοιχεία που δίνονται με ρεαλισμό. Τέτοια είναι:  

-το ρακένδυτο παιδάκι που ζητιανεύει και είναι αναγκασμένο να δέχεται τα πειράγματα των άλλων (παιδική επαιτεία)

-τα μεθύσια του πατέρα και η απουσία του από το σπίτι (αλκοολισμός που εμφανίζεται στις εργατικές τάξεις)

- ο ξυλοδαρμός της γυναίκας από τον άνδρα της, ο στιγματισμός της στη γειτονιά, παρά την αθωότητά της και (σε άλλη περίπτωση) η συμβίωση της γυναίκας με έναν άνδρα έξω από το θεσμό του γάμου (μειονεκτική θέση της γυναίκας στην κοινωνία και εκμετάλλευσή της από τον άνδρα)

-  η εγκατάλειψη της οικογένειας από τον πατέρα (διάλυση της οικογένειας)

-  η πείνα και η φτώχεια ( δεινή θέση της εργατικής τάξης)

- η εκμετάλλευση της φτώχειας από τον ευκατάστατο κουμπάρο (εκμετάλλευση της εργατικής τάξης από «πολιτικάντηδες»).

·         Τα πρόσωπα και η στάση του συγγραφέα απέναντί τους

Ο συγγραφέας δε μένει αμέτοχος, αντίθετα εκφράζει τη συμπάθειά του στα προβλήματά τους: ελεεί το μικρό παιδί, παίρνει το μέρος της Γιαννούλας (ήτο φίλεργος, ήτον τιμία, ήτον αθώα) και στηλιτεύει τον Μανόλη (δεν διέπρεπε πολύ επί φιλοπονία, δεν έπαυσε να μεθύη, ήτον ζηλιάρης, ήρχισε να μην είναι συνεπής εις τίποτε, ξενοκοιτάζη ) και τη στάση των γειτόνων (Πλην οι γειτόνισσες δεν ήσαν επιεικείς, Και η υστεροβουλία… σκοτωθής). Συμπαραστέκεται στον πόνο των δυστυχισμένων και κατακρίνει τους τεμπέληδες, τους χαιρέκακους και τους κουτσομπόληδες και επαινεί τους τίμιους. Είναι αντικειμενικός κριτής.

Το παιδί	Ο πατέρας	Η μητέρα	Ο κουμπάρος
Αθώο, αφελές, θύμα της ανευθυνότητας του πατέρα του	Οκνηρός, φυγόπονος, γκρινιάρης, μέθυσος	Εργατική, αφοσιωμένη στην οικογένεια, τίμια, στυλοβάτης της οικογένειας	Καλοζωισμένος, πλούσιος και «ανοιχτοχέρης»
Προκαλεί τη συμπόνια αλλά και την αγανάκτηση για την ανευθυνότητα των υπαιτίων που το έφεραν σε αυτή την άθλια κατάσταση	Ζηλιάρης και βίαιος	Τραγική, γιατί στέλνει το παιδί της να ζητιανέψει και ανέχεται τις επισκέψεις και τα δώρα του κουμπάρου	Άνθρωπος της εξουσίας, με κάποια ιδιοτέλεια στις πράξεις του
	Άπιστος σύζυγος και ανεύθυνος οικογενειάρχης		Μεθοδικός και υπομονετικός στην προσπάθειά του να πετύχει τους στόχους του.

·         Η αφήγηση

Η αφηγηματική δομή του διηγήματος είναι αρκετά πρωτότυπη. Η αφήγηση εκτυλίσσεται ως εξής:

          Α) Μπάρμπα….Δο μ’ κι άλλη μπάρμπα: In medias res (αφήγηση από τη μέση των πραγμάτων)

            Β) Δεν ήτο…ο μπακάλης έπταιεν: αναδρομική αφήγηση.

            Γ) Αλλ’ ας επανέλθω… την ιστορίαν: πολύ σύντομη επάνοδος στην κύρια αφήγηση.

            Δ) Προ εννέα ετών…και χωρίς ραπτικήν μηχανήν: εγκιβωτισμένη αφήγηση (που γίνεται από τον μπακάλη).

            Ε) Έμεινε χωρίς…. πατέρα στο σπίτι! : νέα επάνοδος στην κύρια αφήγηση. Η αφήγηση κλείνει κυκλικά (σχήμα κύκλου).

Επιλέγεται η μίμηση. Ο διάλογος εμφανίζεται στην αρχή και το τέλος του διηγήματος. Η αφήγηση γίνεται κυρίως σε γ’πρόσωπο ( χωρία Β, Γ, Δ, Ε), αλλά και σε α’πρόσωπο ( χωρίο Α). Έτσι η ζωή και ο πόνος των προσώπων που πρωταγωνιστούν στη ιστορία εμπλέκονται με αυτά του συγγραφέα.

·         Εκφραστικά μέσα

Ειρωνεία: δε διέπρεπε πολύ επί φιλοπονία / το Σάββατο πρωί επονούσε αίφνης η μέση του / να σου θέλει το καλόν σου… να σκωτωθής.

Αντιθέσεις: η οικογένεια ηύξανεν, αλλά το εισόδημα ηλαττούτο.

Συμβολικά ονόματα: Μανόλης Φλοεράκης (= ανεύθυνος), Γιαννούλα Πολύ-κάρπου(=καρπερή, με πολλά παιδιά)

Όλα τα παραπάνω δημιουργούν μια ευχάριστη διάθεση που αμβλύνει την τραγικότητα που δημιουργεί η δυστυχία των προσώπων.  

 Βιβλιογραφία

- «Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης», επιμ. Νίκος Γεωργιάδης στο Κείμενα της Νεοελληνικής Λογοτεχνία Γυμνασίου-Λυκείου, 3 Πεζογραφία, Βιβλίο του καθηγητή, ΟΕΔΒ, Αθήνα.

- ΥΠΕΠΘ, Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Β’ τεύχ., Β΄ τάξη Γενικού Λυκείου, Βιβλίο καθηγητή, ΟΕΔΒ, Αθήνα2008. 

"Το μοιρολόγι της φώκιας" ερμηνευμένο από το Λουδοβίκο των Ανωγείων

Ο Παπαδιαμάντης σε... ψηφιακή μορφή

απόσπασμα από δημοσίευμα της εφημερίδας "ΤΟ ΒΗΜΑ"

...Τη συγκινητική του αλληλογραφία με τους γονείς του -συγκινητική για το είδος της σχέσης που αποκαλύπτει, για την οικονομική κατάσταση της οικογένειας του νεαρού που έμελλε να γίνει ένας από τους σπουδαιότερους πεζογράφους της νεοελληνικής λογοτεχνίας, για την καθημερινότητά του και για την προσωπική του εξέλιξη- μπορεί να διαβάσει κάθε ενδιαφερόμενος στον νέο ιστότοπο της Εταιρείας Παπαδιαμαντικών Σπουδών, ο οποίος προσφέρει στους αναγνώστες και στους μελετητές του Παπαδιαμάντη όλα τα απαραίτητα εργαλεία για την προσέγγιση του έργου του.

Στον ιστότοπο είναι προσβάσιμα τα Άπαντα του σκιαθίτη πεζογράφου στην πεντάτομη κριτική έκδοση του Δόμου από τον Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλο, τα τρία μυθιστορήματα και όλα του τα διηγήματα, ποιήματα και άρθρα, μεταφράσεις του, αλλά και ψηφιοποιημένες παλιές εκδόσεις: η Φόνισσα (Φέξης, 1912), τα αδημοσίευτα εν ζωή διηγήματα της συλλογής Τα μετά θάνατον (Φέξης, 1914), όπου στο προλογικό σημείωμα επισημαίνεται ήδη, μόλις τρία χρόνια μετά τον θάνατο του Παπαδιαμάντη, η «έμπνευσις και η γοητεία» της γραφής του «μεγάλου συγγραφέα», κ.ά.

Τα πρωτότυπα κείμενα συνοδεύουν ψηφιοποιημένες μελέτες, διατριβές και αφιερώματα περιοδικών, άρθρα, τα πρακτικά της Εταιρείας, αλλά και φωτογραφίες του Παπαδιαμάντη, εικαστικά πορτρέτα του, αναπαραγωγές χειρογράφων του, εξώφυλλα πρώτων εκδόσεων, εικονογραφήσεις διηγημάτων του, αλλά και οπτικοακουστικό υλικό και ντοκιμαντέρ για τον Παπαδιαμάντη και τον κόσμο του. Μια πλήρης βασική βιβλιοθήκη παλαιότερων και νεότερων μελετών για τον Παπαδιαμάντη στη διάθεση κάθε Έλληνα με ένα κλικ.

πηγή: http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=616433

μια γρήγορη επανάληψη "ΌΝΕΙΡΟ ΣΤΟ ΚΥΜΑ"

  

5  ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

 

1.Το « Όνειρο στο κύµα » θεωρείται ηθογραφικό διήγηµα , που έχει όμως και στοιχεία ρομαντικά και ψυχογραφικά . Να εντοπίσετε  ένα παράδειγμα-χωρίο  για καθένα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά 

2.«Τα διηγήµατα του Παπαδιαµάντη χαρακτηρίζονται από περιορισµένη δράση και στοιχειώδη πλοκή · ο συγγραφέας διεγείρει την αγωνία του αναγνώστη µε ένα απρόσµενο περιστατικό ενώ εξισορροπεί την χαλαρότητα της σύνθεσης µε την προσεγµένη αντιθετική διάταξη των θεµάτων ». Να τεκμηριώσετε την παραπάνω θέση.

3.Να χαρακτηρίσετε τον αφηγητή και την εστίαση καθώς και το αφηγηματικό τέχνασμα που χρησιμοποιεί ο Παπαδιαμάντης στο τέλος του διηγήματος,  εξηγώντας τη σκοπιμότητά του

4.Να αιτιολογήσετε τις γλωσσικές επιλογές του συγγραφέα στην αφήγηση, τις περιγραφές και το διάλογο, αναφέροντας παράλληλα ποιους άλλους εκφραστικούς τρόπους υιοθετεί ο Παπαδιαμάντης  στο συγκεκριμένο διήγημα

5.Να σχολιάσετε σε 2 παραγράφους το χωρίο «Επί πόσον ακόμη θα το ενθυμούμαι εκείνο το αβρό, το απαλό σώμα….το ίδιο του το όνειρο» (σελ.177 του βιβλίου)

το μοιρολόγι της φώκιας

Μια λεπτομερής και χρήσιμη ανάλυση του διηγήματος του Αλ. Παπαδιαμάντη από το συνάδελφο Δημήτρη Χριστόπουλο Το μοιρολόγι της φώκιας

ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ-VUVOX

μια γεύση από... Σκιάθο και μια γουλιά... Παπαδιαμάντη για να βουτήξουμε "ορεξάτοι" στο κύμα και να ζήσουμε νοερά το όνειρό του



πηγή:το ιστολόγιο του ΚΣΕ Ιωαννίνων της Ευαγγελίας Στάμου

ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ "Όνειρο στο κύμα"

PAPADIAMANTIS

ΑΛΕΞ. ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ "ΠΑΤΕΡΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ"

Εισαγωγή
Ο Παπαδιαμάντης επηρεασμένος από τις καθημερινές δοκιμασίες της φτώχιας και των κοινωνικών προβλημάτων που εντοπίζει στην εποχή του, επιλέγει ως σκηνικό του διηγήματος την αθηναϊκή φτωχογειτονιά μέσα στην οποία ζει. Ο Παπαδιαμάντης δεν παρουσιάζει απλά την κοινωνική κατάσταση στις φτωχογειτονιές ως μια έκθεση γεγονότων. Αποκαλύπτει προβλήματα που περνούν απαρατήρητα με στόχο να καταγγείλει και να προβληματίσει τους αναγνώστες του. Ο χώρος αυτός αποτελεί το μικρόκοσμο της κοινωνίας της οποίας ο ίδιος αποτελεί κύτταρο της. Στόχος του είναι να θίξει τα σοβαρά κοινωνικά προβλήματα που δημιουργούνται με τη διάλυση οικογενειών εξαιτίας της απουσίας του πατέρα. Ταυτόχρονα επιδιώκει να δείξει την κοινωνική αναλγησία απέναντι στους δυστυχισμένους και κατατρεγμένους ανθρώπους. Το διήγημα για τους λόγους αυτούς μπορεί να χαρακτηριστεί ως ηθογραφικό – κοινωνικό.

Περιεχόμενο
Ο συγγραφέας – αφηγητής βρίσκεται στον μπακάλη της φτωχογειτονιάς παρακολουθώντας ένα στιγμιότυπο που πρόκειται να αποτελέσει την αφετηρία του διηγήματος. Ένα πεντάχρονο αγόρι ζητιανεύει για λίγο λάδι ομολογώντας με την παιδική αφέλεια το οικογενειακό τους πρόβλημα, την εγκατάλειψη τους από τον πατέρα. Ο μπακάλης, ως γνώστης των οικογενειακών ιστοριών της γειτονιάς, πληροφορεί το συγγραφέα – αφηγητή για το μικρό παιδί που είναι ένα από τα πέντε παιδιά της οικογένειας. Ο πατέρας, ξυλουργός, δεν ήταν καθόλου εργατικός σε αντίθεση με την μητέρα που έκανε ότι μπορούσε για να βοηθήσει την οικογένειά της. Η οικονομική κατάσταση χειροτέρευε και τα προβλήματα απειλούσαν την ίδια την επιβίωση τους. Σ’ αυτή την κατάσταση προστέθηκε και ένα σκάνδαλο που ξέσπασε ανάμεσα στο αντρόγυνο εξαιτίας των συχνών επισκέψεων ενός κουμπάρου. Οι κακιές γλώσσες και η ζήλια του συζύγου ήταν αρκετά για να δημιουργήσουν συγκρούσεις παρά την τίμια στάση που κρατούσε η σύζυγος. Κορύφωση είναι η εγκατάλειψη της οικογένειας από τον πατέρα και ο θάνατος ενός από τα παιδιά τους. Η μητέρα μένει μόνη με τα παιδιά της χωρίς δουλειά και χωρίς πόρους επιβίωσης. Γι’ αυτό άλλωστε το πεντάχρονο αγόρι ζητά ως ελεημοσύνη λίγο λάδι, γιατί δεν έχουν πατέρα στο σπίτι.

Τεχνικές αφήγησης
Τρόπος αφήγησης
Η αφήγηση αρχίζει με την παρουσία του μικρού παιδιού στο μικρό συνοικιακό μπακάλικο να ζητά ελεημοσύνη. Το γεγονός αυτό καθώς και η φράση-κλειδί που χρησιμοποιείται, «δεν έχουμε πατέρα στο σπίτι», αποτελεί το νήμα από το οποίο θα ξετυλιχθεί η ιστορία. Ο Παπαδιαμάντης θα το πετύχει αυτό με αναδρομή στο παρελθόν παρουσιάζοντας στον αναγνώστη όλα όσα έχουν προηγηθεί. Με τον τρόπο αυτό, η αφήγηση οργανώνεται «in medias res» («στο μέσο των πραγμάτων») δηλαδή αρχίζοντας χρονικά από τη μέση μιας υπόθεσης και όχι από την αρχή. Η τεχνική αυτή βοηθά στη διέγερση του ενδιαφέροντος των αναγνωστών αφού πληροφορούνται για ένα σημαντικό σημείο της ιστορίας και αναμένουν την αποκάλυψη της κατάστασης αυτής.

Είδος αφήγησης
Η αφήγηση αρχίζει σε πρώτο πρόσωπο αφού ο ίδιος ο συγγραφέας εμφανίζεται ως αφηγητής: «Δεν ήτο η πρώτη φορά που το έβλεπα», «έκραξα το παιδίον και του έδωκα μιαν πεντάραν». Μετά από μια αναφορά σε άλλα γεγονότα, ο συγγραφέας συνεχίζει την αφήγησή του αλλά αυτή τη φορά δεν είναι ο ίδιος άμεσα αφηγητής. Παρουσιάζει τα γεγονότα ως ένας δεύτερος αφηγητής ο οποίος μεταφέρει τα γεγονότα όπως τα ακούει από κάποιο άλλο. Στην περίπτωση αυτού του διηγήματος ο δεύτερος αφηγητής είναι ο μπακάλης που παρουσιάζει την ιστορία του μικρού παιδιού στο συγγραφέα-ακροατή. Η τεχνική αυτή της διπλής αφήγησης, δηλαδή της ενσωμάτωσης μιας αφήγησης μέσα σε μια άλλη, ονομάζεται εγκιβωτισμένη αφήγηση

Δομή αφήγησης και αφηγηματικός χρόνος
Το διήγημα ακολουθεί μια κυκλική δομή. Ο Παπαδιαμάντης, τόσο στην αρχή όσο και στο τέλος του διηγήματος, χρησιμοποιεί το ίδιο σκηνικό: το μπακάλικο και το αγόρι να ζητά για να πάρει λάδι χωρίς λεφτά αφού δεν υπάρχει πατέρας στο σπίτι. Το σκηνικό αυτό αποτελεί το παρόν στο χρόνο της αφήγησης. Η σκηνή αυτή χρησιμοποιείται στην αρχή του διηγήματος ως εφαλτήριο για την αφήγηση του μύθου και αφορά την κατάσταση που επικρατεί στην οικογένεια του μικρού παιδιού. Η αφήγηση, σ’ αυτό το σημείο, αφορά το παρελθόν και περιέχει τα γεγονότα που εξιστορούν την εξέλιξη της κατάστασης στο φτωχικό της οικογένειας. Όλα αυτά παίρνουν το ρόλο της αιτιολόγησης της αρχικής σκηνής, δηλαδή πώς οδηγήθηκε το παιδί σ’ αυτή την κατάσταση. Ταυτόχρονα η αφήγηση αυτή οδηγεί τον αναγνώστη και πάλι στην αρχική σκηνή αλλά αυτή τη φορά παρουσιάζεται ως η συνέπεια, το αποτέλεσμα των γεγονότων του παρελθόντος.

Πρόσωπα
Πρωταγωνιστές είναι άνθρωποι δυστυχισμένοι που αντιμετωπίζουν προβλήματα ακόμη και σε επίπεδο επιβίωσης. Ο Παπαδιαμάντης ψυχογραφεί τους πρωταγωνιστές, παρουσιάζοντας τις ενέργειές τους μέσα από ρεαλιστικά στιγμιότυπα τα οποία εξελίσσονται στη φτωχογειτονιά και στα σπίτια που ζουν. Ο συγγραφέας, μέσα από την παρουσίαση της καθημερινής ζωής, καταφέρνει να παρουσιάσει τους διάφορους χαρακτήρες διεισδύοντας στο βάθος της ψυχής τους.

Μητέρα (Γιαννούλα):

Πρόκειται για μια αφοσιωμένη μητέρα και ένα εργατικό άνθρωπο που αγωνίζεται να συντηρήσει την οικογένειά της υπομένοντας τις ταπεινώσεις και τα αρνητικά σχόλια. Παρά τις προσπάθειές της να κρατήσει ισορροπίες στο σπίτι της, καταδικάζεται ερήμην από τη γειτονιά και τον άντρα της. Στο τέλος μένει μόνη να υπομένει τις συμφορές και τις δυσκολίες της καθημερινής επιβίωσης.

Πατέρας:

Από την αρχή παρουσιάζεται αδιάφορος για την οικογένειά του. Είναι τεμπέλης, ανεύθυνος και άσωτος παρά το ρόλο που έχει ως πατέρας. Οι ενέργειές του ταλαιπωρούν την οικογένειά του αλλά ο κοινωνικός περίγυρος δεν κατακρίνει τη συμπεριφορά του. Η εγκατάλειψη της οικογένειάς του αποτελεί είδος τιμωρίας της γυναίκας του αλλά ο ίδιος δεν φαίνεται να προβληματίζεται για τις συνέπειες των αποφάσεών του.

Αυτοβιογραφικά στοιχεία του Παπαδιαμάντη
Ο ίδιος ο συγγραφέας παρουσιάζεται στο διήγημα ως αφηγητής και αυτόπτης μάρτυρας του αρχικού επεισοδίου που εξελίσσεται στην πρώτη σκηνή. Οι καθημερινές του συνήθειες όπως η παρουσία του στο μπακάλικο της γειτονιάς και η περιγραφή της οικονομικής του κατάστασης αποτελούν στοιχεία από τη ζωή του ίδιου του συγγραφέα.

Πέρα από αυτά τα στοιχεία, στο διήγημα φαίνεται και ο εσωτερικός κόσμος του Παπαδιαμάντη και πιο συγκεκριμένα, η ανθρωπιστική πλευρά του χαρακτήρα του. Αυτό αποτελεί στοιχείο που έχει επηρεαστεί από τη θρησκευτική ηθική και το χριστιανισμό γενικότερα. Η κίνησή του, να βοηθήσει οικονομικά το μικρό παιδί αλλά και η πρόθεσή του να κοινοποιήσει τα κοινωνικά προβλήματα μέσα από ένα διήγημα αποτελούν έμπρακτες αποδείξεις.

Όσον αφορά την επιλογή του μπακάλικου ως σκηνικό για την έναρξη της διήγησης, αυτό δεν είναι άσχετο με τις καθημερινές συνήθειες του συγγραφέα. Για το θέμα αυτό παραθέτουμε απόσπασμα από το βιβλίο του Γιώργου Βαλέτα: «Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης σύχναζε στο μπακάλικο του Καχριμάνη στην οδό Σαρρή, κοντά στου Ψυρή. Εκεί έτρωγε, εκεί έπινε, εκεί συναντούσε τους φίλους του, και όποτε είχε έμπνευση, αποτραβιόταν στο βάθος κι έγραφε κάποιο διήγημα.»

Ο Παπαδιαμάντης θίγει τα σοβαρά κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα της εποχής του μέσα από τη διεκτραγώδηση της κατάστασης μιας οικογένειας. Μέσα από αυτό το σενάριο, θέτει τα φλέγοντα προβλήματα που βιώνουν όσοι ζουν στις υποβαθμισμένες περιοχές της Αθήνας όπως η φτώχια, η στέρηση, ο κατατρεγμός.

Θέματα που θίγονται από το συγγραφέα

Η κοινωνική αδικία στην Αθηναϊκή φτωχογειτονιά συμπληρώνεται με τα οικογενειακά αδιέξοδα, τους τσακωμούς, τη βία και τέλος την εγκατάλειψη, θέματα που παρουσιάζονται μέσα από την καθημερινή ζωή της οικογένειας που πρωταγωνιστεί. Σημαντική θέση στο διήγημα κατέχει η παρουσίαση των συνεπειών αυτών στις αθώες παιδικές ψυχές, θύματα της κατάστασης που επικρατεί.

Παράλληλα θίγονται και άλλα θέματα όπως το θέμα της θέσης της γυναίκας καθώς και το πρόβλημα του αλκοολισμού

Πληροφοριακό υλικό από το βιβλίο του καθηγητή του Υπουργείου Παιδείας και πολιτισμού της Κύπρου