Τρίτη 23 Ιανουαρίου 2024

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΣΤΗ "ΦΟΝΙΣΣΑ"

Η ανατροφοδότηση μετά την παρακολούθηση της ταινίας "ΦΟΝΙΣΣΑ" με τη Β΄Λυκείου έδωσε αφορμή για ασκήσεις δημιουργικής γραφής. Ένας λόγος που αποτελεί την εισαγγελική πρόταση (καταγγελτικός) και ένας λόγος υπερασπιστικός που γράφτηκαν από τους μαθητές Μάττα Δημήτρη και Μιχαλέλη Μαρία του Β2. Παράλληλη αξιοποίηση γνώσεων και από τα αρχαία της κατεύθυνσης Β΄Λυκείου!

ΑΣΚΗΣΗ ΔΓ

Υποθέστε πως η Φραγκογιαννού συλλαμβάνεται και οδηγείται στο δικαστήριο. Ως εισαγγελέας της έδρας αναλαμβάνετε να γράψετε ένα καταγγελτικό λόγο εναντίον της , με αναφορά στα ειδεχθή εγκλήματα και τον ιδιαίτερο ψυχισμό της , αξιοποιώντας υλικό από την ταινία και το λογοτεχνικό κείμενο, και ζητώντας την παραδειγματική τιμωρία της.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ

Εκφωνείτε στο δικαστήριο ως συνήγορος υπεράσπισης της Φραγκογιαννούς την τελική αγόρευσή σας , προκειμένου να πετύχετε την αθώωσή της.

       

 

      Φόνισσα (καταγγελτικός λόγος)

Εν Αθήναις, 8 Ιανουαρίου 1904

 

        Εν ονόματι του Βασιλέως το Κακουργιοδικείο Αθηνών κατηγορεί τη Χάιδω – κοινώς Χαδούλα – Φράγκου, χήρα Ιωάννου Φράγκου γεννηθείσα εις Σκιάθο τη 19η Μαρτίου 1842 για ανθρωποκτονία εκ προθέσεως σε ήρεμη ψυχική κατάσταση, απόπειρα ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως σε ήρεμη ψυχική κατάσταση, παράτυπη πρόκληση άμβλωσης, απάτη, αντίσταση κατά της αρχής και παράτυπη χρήση θρησκευτικών πεποιθήσεων με απώτερο σκοπό την πραγματοποίηση εγκλήματος.

 Πριν την απαρίθμηση των κατηγοριών κύριε Πρόεδρε, κύριοι Δικαστές, κύριοι Ένορκοι οφείλω να σας προϊδεάσω και να σας ενημερώσω για το ποιόν αλλά και για το ποια είναι πραγματικά η κατηγορούμενη. Η κυρία Χάιδω – κοινώς Χαδούλα – Φράγκου, γνωστή στην τοπική κοινωνία της Σκιάθου ως Φραγκογιαννού, χήρα Ιωάννου Φράγκου, ηλικίας 61 ετών, γεννηθείσα εις Σκιάθο τη 19η Μαρτίου 1842 μπορεί να παρομοιαστεί με μία φιγούρα μάγισσας από τα παραμύθια που μας διάβαζαν οι μητέρες μας τα βράδια όταν ήμασταν παιδιά. Αποτελεί μία βαθύτατα σκληρή γυναίκα γαλουχημένη με τέτοιο τρόπο από μία μητέρα της οποίας την αποδοχή δεν κέρδισε ποτέ. Στη συνέχεια έγινε η σύζυγος ενός ανθρώπου μη αντάξιου της, άβουλου και απερίσκεπτου, τον οποίο επισκίαζε μονίμως καθώς αυτή έπαιρνε όλες τις αποφάσεις.

Περιττό δε να αναφέρω πως η στάση που κράτησε η μητέρα της απέναντι της όλη της ζωή εξακολούθησε να είναι ίδια και όταν παντρεύτηκε -καθώς πήρε το ελάχιστο και άχρηστο μερίδιο της πατρικής της περιουσίας ως προίκα εν αντιθέσει με τα αδέρφια της τα οποία πήραν το μεγαλύτερο και πλουσιότερο κομμάτι- οδηγώντας την κατηγορούμενη σε κλοπή μέρους των χρημάτων αυτής έγκλημα το οποίο έχει φυσικά πλέον παραγραφεί. Με αυτά και με σκληρή δουλειά κατόρθωσε να δημιουργήσει ένα σπίτι στο οποίο στέγασε την οικογένεια της μεγαλώνοντας τα παιδιά της σαν λύκαινα.

Με βάση όλα αυτά μπορούσε να συμπεράνουμε πως η κατηγορούμενη όλη της τη ζωή και λόγω της περιοχής η οποία είναι νησιωτική και επικρατούν ακόμα αντιλήψεις παλαιότερων εποχών υπήρξε όλη της τη ζωή υπηρέτρια αρχικά των γονέων και των αδερφών της, εν συνεχεία του συζύγου και των τέκνων της και τέλος των εγγονών της πράγμα που σε συνδυασμό με όλα τα βιώματα της ζωής της τη μετέβαλλαν σε μια γυναίκα σκληρή στο μέγιστο βαθμό, δίχως συναισθηματισμούς που το μόνο που την ενδιέφερε ήταν να επιβιώσει σε αυτές τις σκληρότατες συνθήκες ζωής, εξαπατώντας ακόμη τον κόσμο με υποτιθέμενες θεραπείες που τους προσέφερε μέσω της χρήσης βοτάνων αμφιβόλου ποιότητας και αμφιβόλου αποτελεσματικής δράσης στα προβλήματα υγείας αυτών των ανθρώπων.

 Κύριε πρόεδρε, κύριοι δικαστές, κύριοι ένορκοι, τώρα που είστε σε θέση να γνωρίζετε τον αληθινό χαρακτήρα αυτής της γυναίκας που κρύβει άριστα πίσω από το προσωπείο της στοργικής, άκακής και βασανισμένης γριούλας είμαι σε θέση να ξεκινήσω με την απαρίθμηση των κατηγοριών οφείλω να σας ενημερώσω πως ο πρώτος φόνος που φέρεται πως έπραξε η κατηγορούμενη δεν στοιχειοθετεί κατηγορία καθώς δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να αποδεικνύουν πως αυτή ήταν η δράστης και όχι ότι ο θάνατος του βρέφους το οποίο ήταν εγγόνι της δεν απεβίωσε λόγω φυσικών αιτίων αλλά δολοφονήθηκε. Αρχικά η κατηγορία της ανθρωποκτονίας αφορά τους θανάτους των κοράσιων – των δύο αδερφών – Μυρσίνης και Αρετής Περιβολά και του αβάπτιστου νεογνού κοράσιου του βοσκού Ιωάννου Λυρίγκου. Όσον αφορά τον πρώτο θάνατο κοράσιου -που την αφορά όπως είπα- αν και δεν στοιχειοθετείται κατηγορία θεωρώ πως οφείλει να αναφερθεί. Την νύχτα της 4ης Μαρτίου 1903 το νεογέννητο εγγόνι της κατηγορουμένης, γεννηθέν 15 ημέρες νωρίτερα, τη 18η Φεβρουαρίου 1903 όντας ασθενές καθ’ όλη τη διάρκεια της βραχύβιας ζωής του και βαπτισθέν τη δέκατη μέρα αυτής, απεβίωσε κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες και δεν υπήρξε περαιτέρω διερεύνηση της υπόθεσης. Κατά συνέπεια δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για την στοιχειοθέτηση της κατηγορίας και χωρίς να θέλω να προκαταβάλλω την έδρα και τους ενόρκους η πιθανότητα να έπραξε αυτή το έγκλημα είναι παραπάνω από βέβαιη.

Όσον αφορά τους φόνους που αποτελούν την κατηγορία της ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως σε ήρεμη ψυχική κατάσταση είναι τρεις, εκ των οποίων ο πρώτος αφορούσε την ταυτόχρονη δολοφονία, στις 25 Μαρτίου 1903, της Μυρσίνης Περιβολά, ηλικίας 7 ετών γεννηθείσας εις Σκιάθο τη 25η Οκτωβρίου 1896 και της Αρετής Περιβολά, ηλικίας 5 ετών γεννηθείσας εις Σκιάθο τη 28η Αυγούστου 1898. Τα δύο μικρά κοράσια έπαιζαν δίχως επίβλεψη ενήλικα δίπλα στη βαθιά γεμάτη νερό στέρνα, όταν εμφανίστηκε η κατηγορούμενη. Αφού πρώτα συνομίλησε με τα άτυχα κορίτσια και βεβαιώθηκε πως οι γονείς των δεν ήταν σε θέση να αντιληφθούν τι επρόκειτο να κάνει, τα έριξε μέσα στη στέρνα προκαλώντας τον θάνατο τους.

Αυτό που κάνει το έγκλημα ακόμα πιο ειδεχθές από ότι είναι ήδη, είναι το γεγονός πως η ασθενής μητέρα τους, η οποία είχε αντιληφθεί ότι κάτι συνέβη και βγήκε έξω, μπροστά στα μάτια της δυστυχούς αυτής γυναίκας, η κατηγορούμενη, ενώ παρίστανε ότι τα έσωζε, βεβαιωνόταν για τον θάνατο τους βγάζοντας τα με τέτοιο τρόπο από το νερό, ώστε να είναι σίγουρη ότι τα κεφάλια τους θα παραμείνουν μέσα στο νερό όσο περισσότερο γίνεται, ώστε, όταν θα έβγαιναν από το νερό, θα ήταν σίγουρά πνιγμένα. Στον τόπο βρέθηκαν ο ειρηνοδίκης και ο εκτελών χρέη αστυνομικού πάρεδρος του χωριού οι οποίοι επιβεβαίωσαν το συμβάν και πως πρόκειται για πνιγμό. Κατά τη διάρκεια της έρευνας βρέθηκα στη Σκιάθο και ειδικά στον τόπο των εγκλημάτων και συνομίλησα με τους δύο αυτούς ανθρώπους, οι οποίοι με διαβεβαίωσαν πως εκείνη τη στιγμή ήταν απόλυτα βέβαιοι πως επρόκειτο περί πνιγμού και όπως διαπίστωσα κι εγώ ήταν εύκολο να πέσουν μέσα τα κορίτσια. Η μαρτυρία της μητρός τους όμως η οποία βεβαιώνει πως ο τρόπος που η κατηγορούμενη προσπαθούσε να τα βγάλει έξω από το νερό ήταν ιδιαίτερα ασυνήθιστος και αργός σε συνδυασμό με το γεγονός πως, όταν έπεσαν μέσα στο νερό, η κατηγορούμενη ήταν μόνη μαζί τους, είναι ικανά να στοιχειοθετήσουν κατηγορία.

Όσον αφορά τη δεύτερη δολοφονία που περιλαμβάνεται στην κατηγορία αφορά το θάνατο του νεογέννητου βρέφους του βοσκού Ιωάννου Λυρίγκου στις 8 Απριλίου 1903, το οποίο ένας άλλος βοσκός είδε την κατηγορουμένη να διαπράττει. Η κατηγορία της απόπειρας ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως σε ήρεμη ψυχική κατάσταση αφορά μία κατηγορία. Αφορά την παραλίγο δολοφονία των μικρών θυγατέρων του βοσκού Καμπαναχμάκη στις 10 Μαΐου 1903 έξω από το καλύβι – το μαντρί – δηλαδή όπου βρισκόταν τα πρόβατα του πατέρα τους. Τα δύο κορίτσια γλίτωσαν κυριολεκτικά στην κόψη του ξυραφιού, καθώς στην ευρύτερη περιοχή βρισκόντουσαν χωροφύλακες, οι οποίοι όταν έφτασαν κοντά σε εκείνο το σημείο η κατηγορούμενη αναγκάστηκε να αποχωρήσει αφήνοντας ημιτελή τη «θεία εργασία» της. Βρίσκοντας τα κοριτσάκια σε ημιθανή κατάσταση εν συνεχεία κατονόμασαν τη Φραγκογιαννού ως τον παραλίγο δολοφόνο τους.

 Η επόμενη κατηγορία είναι η παράτυπη πρόκληση άμβλωσης μέσω βοτάνων που προκάλεσε σε γυναίκα της τοπικής κοινωνίας της Σκιάθου, της οποίας ο άνδρας απουσίαζε από το νησί εκείνη την περίοδο και η κατηγορούμενη της προσέφερε τον παράνομο τρόπο απαλλαγής από αυτό δίχως να σκεφτόταν τις διάφορες άλλες συνέπειες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν τα βοτάνια αυτα στον οργανισμό της γυναίκας. Επίσης, σε συνέχεια αυτού κατηγορείται για απάτη κατ’ εξακολούθηση δηλαδή για τα βοτάνια που παρουσίαζε στους συγχωριανούς της ως θαυματουργά δίχως αυτό να σημαίνει πως είναι. Κοινώς επί μακρού διαστήματος τους παρουσίαζε φύκια για μεταξωτές κορδέλες και επιτρέψτε μου τη συγκεκριμένη έκφραση, κύριε Πρόεδρε, για να δώσω στην έδρα και στους ενόρκους να καταλάβουν το μέγεθος των όσων έχει προκαλέσει μέχρι τώρα στην τοπική κοινωνία της Σκιάθου η κατηγορούμενη.

 Η επόμενη κατηγορία αφορά την αντίσταση της αρχής κατ’ εξακολούθηση καθώς καταζητούταν από τον σταθμό χωροφυλακής Σκιάθου από τις 6 Μαΐου 1903, όταν πέθανε ένα άλλο κορίτσι σε πηγάδι σε περιοχή που βρισκόταν εκεί κοντά, η κατηγορουμένη όμως δεν είχε όμως σχέση με το συμβάν. Κατηγορείται βέβαια για αντίσταση κατά της αρχής καθώς κρυβόταν και έτρεχε από στάνες σε μαντριά  για διάστημα μεγαλύτερο των 2 μηνών, με την κατηγορούμενη να συλλαμβάνεται εν τέλει στις 16 Ιουλίου 1903 μετά από παράφρονα καταδίωξη και αφού ανάγκασε τους διώκτες της τον Χωροφύλακα και τον Βοσκό Καμπαναχμάκη να την κυνηγάνε σε απόκρημνα και απότομα μέρη, στα οποία καμία γυναίκα τέτοιας ηλικίας δεν πήγαινε πόσο μάλλον θα έτρεχε κιόλας ακόμη και αν δεν ήταν καταδιωκόμενη από τις αρχές και ενώ την έσωσαν από παραλίγο πνιγμό στην ακτή προς το παρεκκλήσι του Αγίου Σώστη.

 Κύριε πρόεδρε, κύριοι δικαστές, κύριοι ένορκοι η κοινή λογική υπαγορεύει σε όλους εμάς πως κανένας αθώος άνθρωπος δεν τρέχει να κρυφτεί όταν δεν έχει τίποτα να φοβηθεί, μόνον ο ένοχος τρέχει και κρύβεται κατ’ αυτόν τον τρόπο και φτάνει ένα βήμα πριν το δικό του θάνατο προκειμένου να αποφύγει τη σύλληψη. Όπως επανέλαβα πιο πάνω είμαι πεπεισμένος για την ενοχή της κατηγορουμένης και θα σας εξηγήσω γιατί στο τέλος.

 Τέλος η τελευταία κατηγορία του κατηγορητηρίου αφορά την παράτυπη χρήση θρησκευτικών πεποιθήσεων με απώτερο σκοπό την πραγματοποίηση εγκλήματος καθώς έπραξε όσα έπραξε με τη σκέψη πως ο Θεός ευνοεί τις αναίσχυντες αυτές πράξεις της.  Θέλω να προσθέσω πως -όπως προ είπα -κατά τη διάρκεια της έρευνας βρέθηκα ο ίδιος στη Σκιάθο και περπάτησα στα μέρη που περπάτησε η κατηγορουμένη κατά τη διάρκεια της τέλεσης των εγκλημάτων και διαπίστωσα ιδίοις όμμασι ότι είναι αδύνατο να βρεθείς με απόλυτη ακρίβεια δευτερολέπτου σε αυτά τα σημεία. Είναι αδύνατον!

 Κλείνοντας κύριε πρόεδρε, κύριοι δικαστές, κύριοι ένορκοι εν ονόματι του Βασιλέως η ποινή που προτείνω είναι Ισόβιά Κάθειρξη χωρίς αναστολή και δικαίωμα εφέσεως. Πάλεψα πολύ μέσα μου, πριν αποφασίσω εάν θα πρότεινα τη θανατική καταδίκη ή την ισόβια κάθειρξη της. Σκέφτηκα και κατάλαβα πως ο θάνατος για ένα τέτοιο διαταραγμένο άτομο θα αποτελούσε λύτρωση. Η ισόβια κάθειρξη όμως σε ένα περιβάλλον όπου οι γύρω της θα γνωρίζουν τα όσα προκάλεσε, θα αποτελέσουν την πραγματική τιμωρία της. Εν αντιθέσει ο θάνατος της θα βάραινε εμάς με ένα έγκλημα.

 Κύριε Πρόεδρε, κύριοι Δικαστές, κύριοι ένορκοι το μέλλον αυτής της γυναίκας είναι στα χέρια σας και εμπιστεύομαι την ορθή σας κρίση και απόφαση. Σας ευχαριστώ θερμά.   

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΑΤΤΑΣ Β2


Φόνισσα (υπερασπιστικός λόγος)

Κύριοι δικαστές, κύριοι ένορκοι, αγαπητό ακροατήριο

Ως συνήγορος υπεράσπισης της κατηφορουμένης έχω να δηλώσω τα ακόλουθα:

Δεν είναι δυνατόν να κατηγορείται η κυρία Φραγκογιαννού για τους φόνους των μικρών κοριτσιών, που συμβαίνουν στο χωριό της Σκιάθου τον τελευταίο καιρό, ενώ δεν υπάρχουν επαρκή-θεωρώ- αποδεικτικά στοιχεία εναντίον της.

 Ας ξεκινήσω αναφέροντας πόσο γνωστό είναι από όλους τους κάτοικους του χωριού ο φιλότιμος και καλόκαρδος χαρακτήρας της. Συντρέχει πάντα όπου την καλούν είτε για να βοηθήσει στις γέννες, είτε να γιατροπορεύσει ασθενείς. Η βοήθεια που παρέχει στους ανθρώπους με τα βοτάνια της -μετά και τις καταθέσεις των μαρτύρων- αποδεικνύει τα παραπάνω.

  Είναι επίσης ανόητο να εξετάζει κανείς τους φόνους των δύο μικρών αδερφών έχοντας υπόψιν πως το έκανε η κυρία Χαδούλα επίτηδες, εφόσον η ίδια η μητέρα ήταν μάρτυρας για την βοήθεια που παρείχε αυτή, όταν αντιλήφθηκε πως τα κορίτσια κινδυνεύουν, καθώς επίσης πρότεινε στην μητέρα τρόπους για να σωθούν τα κορίτσια, αφού πρώτα τα έβγαλε από το νερό. Αυτή της η πράξη αδιαμφισβήτητα δείχνει για μία ακόμη φορά πόσο αλληλέγγυα  και θαρραλέα είναι σαν άνθρωπος.

   Κατηγορείται επίσης για τον θάνατο της νεογέννητης εγγονής της, η οποία ήταν άρρωστη ήδη, με αποτέλεσμα ο θάνατος της να αποδίδεται σε φυσικά αίτια. Ας μην ξεχνάμε την συγγενική σχέση που σύνδεε την Φραγκογιαννού με το νεογέννητο κορίτσι. Ξεπερνά κάθε λογική μια γιαγιά να θέλει να σκοτώσει το εγγόνι της , γιατί λοιπόν να το κάνει η Χαδούλα;      

   Όπως προανέφερα η Φραγκογιαννού είναι μία γυναίκα δραστήρια και κοινωνική με αποτέλεσμα την αναγνωρισιμότητα της στο χωριό. Σας υπενθυμίζω  και την μικρή έκταση του χωριού άρα είναι φυσικό λοιπόν να βρισκόταν κοντά στους πνιγμούς των κοριτσιών, αφού μπορεί να πήγαινε κάπο. Εξάλλου, θα μπορούσε ο καθένας να βρίσκεται κοντά στον τόπο του εγκλήματος. Πρέπει να τονιστεί επίσης πως πρόκειται για πνιγμούς μικρών κοριτσιών στο νερό, συχνό φαινόμενο το τελευταίο διάστημα σε όλη την Ελλάδα. Ο λόγος που οδηγούνται όλα τα μικρά κορίτσια στον θάνατο δεν είναι κανένας άλλος παρά μόνο η παραμέληση των γονιών που δεν μπορούσαν λόγω φόρτου εργασίας στα χωράφια για την ασφάλεια των παιδιών τους.

  Να σας επισημάνω και έπειτα να κλείσω τον λόγο μου θυμίζοντας σε όλους εσάς πως η Χαδούλα είναι μία αδικημένη γυναίκα όσον αφορά αρχικά την πατρική της περιουσία και δεύτερον τον σύζυγο και την οικογένεια που αυτή δημιούργησε. Αν και αδικημένη από τους γονείς της και επιφορτισμένη με όλες τις υποχρεώσεις του σπιτιού λόγω του αμελούς και ανάξιου συζύγου της,  η Φραγκογιαννού παραμένει ο ίδιος φιλότιμος και καλόκαρδος άνθρωπος, εικόνα που δεν ταυτίζεται με αυτή που οι κατήγοροι παρουσιάζουν.

Για αυτό ζητώ από το σεβαστό δικαστήριο την αθώωση της κατηγορουμένης λόγω αμφιβολιών και ανεπαρκών στοιχείων που στοιχειοθετούν την κατηγορία.

ΜΑΡΙΑ -ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΜΙΧΑΛΕΛΗ Β2


Τετάρτη 27 Δεκεμβρίου 2023

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ

 

ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΕΙΣ... ΕΞΑΦΑΝΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΙΑΤΕΛΑ ΜΕ ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΓΛΥΚΑ

Πλησιάζουν Χριστούγεννα. Φανταστείτε ότι είστε ένα κουραμπιές ή ένα μελομακάρονο. Ξαφνικά, εκεί που είστε αραχτός στην πιατέλα - τσουπ - σας βουτάει ένα ανθρώπινο χέρι και διαπιστώνετε ότι κατευθύνεστε προς ένα ορθάνοιχτο στόμα! Ευτυχώς όμως, μπορείτε να μιλάτε! Γράψτε μια χιουμοριστική ιστορία με όσα θα λέγατε στον επίδοξο..."δολοφόνο" σας;

 


Ο ΑΗ- ΒΑΣΙΛΗΣ

Ο ΑΗ ΒΑΣΙΛΗΣ αντί για ΧΟΧΟΧΟ κάνει ΩΧ,ΩΧ, ΩΧ, γιατί σφήνωσε στην καμινάδα!

Ξεκίνα με αυτό το επιφώνημα μια μικρή ιστορία, όπου ο Άγιος μονολογεί εξηγώντας μας αναλυτικά τι του συνέβη.



          

 Ο ΧΙΟΝΑΝΘΡΩΠΟΣ

Πριν λίγες μέρες έριξε χιόνι και τα παιδιά της γειτονιάς έφτιαξαν ένα χιονάνθρωπο στο πάρκο. Γράψε ως χιονάνθρωπος ένα γράμμα στον Άη- Βασίλη για να του ζητήσεις ένα δώρο ή μια χάρη (π.χ να μη βγάλει ήλιο και λιώσεις).

Κυριακή 12 Νοεμβρίου 2023

"Η ΦΟΝΙΣΣΑ"-ΑΛΕΞ.ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ

Μια πολύ ενδιαφέρουσα ερευνητική εργασία στη ΦΟΝΙΣΣΑ του Παπαδιαμάντη μπορείτε να βρείτε εδώ

Το τρέιλερ της ταινίας μπορείτε να δείτε εδώ






Παρασκευή 10 Νοεμβρίου 2023

Μία εγκληματολογική προσέγγιση στο έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Η Φόνισσα»


Να επισημανθεί ότι η εγκληματική δράση της Φόνισσας αποτελεί μια ακραία μορφή ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως.  Μολονότι τα θύματά της είναι ανήλικα κοριτσάκια, η Φόνισσα δεν μπορεί να χαρακτηριστεί παιδοκτόνος, αφού, όπως πολλές φορές έχουμε τονίσει και στην αρθρογραφία, βάσει του Π.Κ. η παιδοκτονία είναι ένα έγκλημα που διαπράττεται μόνο από τις μητέρες και πιο συγκεκριμένα αφορά τη μητέρα που με πρόθεση σκότωσε το παιδί της κατά τον τοκετό ή μετά τον τοκετό, αλλά ενώ εξακολουθούσε ακόμη διατάραξη του οργανισμού της από τον τοκετό.

Επίσης, κατά τη σκιαγράφηση του ψυχο-εγκληματικού προφίλ της Φόνισσας στη διπλωματική μου εργασία,  καταλήξαμε στον χαρακτηρισμό της ως “ιδεοληπτική εγκληματίας”, διότι  η Φόνισσα σκοτώνει για ιδεοληπτικούς λόγους.  Διέπεται από θρησκευτικές εμμονές, φτάνοντας στο πιο ακραίο σημείο να πιστέψει ότι λειτουργεί ως το χέρι του Θεού και σκοτώνει τα μικρά κορίτσια για να τα απαλλάξει από τα βάσανα του φίλου της. Βάσανα που στην κλειστή τοπική κοινότητα και στο πλαίσιο της παραδοσιακής κοινωνίας έπαιρναν τρομακτικές διαστάσεις. Υπό αυτή την έννοια,  θα μπορούσαμε να πούμε ότι η δολοφονία των ανήλικων κοριτσιών λειτουργεί σε ένα συμβολικό επίπεδο για την Φόνισσα,  ασκώντας ισχυρές επιδράσεις στη δική της ψυχοσύνθεση, καθώς την “λυτρώνουν” από τα δεινά που τελικά και η ίδια πέρασε ως γυναίκα -ως κόρη και αργότερα ως σύζυγος και μητέρα- σε μια συντηρητική και κλειστή κοινωνία. 

Απαντά,  συνεπώς,  ακραία και βίαια σε μία μεγάλη κοινωνική αδικία και διαπράττει το πιο ειδεχθές έγκλημα,  σε βάρος του εαυτού της πρωτίστως και στη συνέχεια σε βάρος όλου του γυναικείου φύλου,  το οποίο θέλει να “αφανίσει” για να αναγεννηθεί ίσως από τις στάχτες του. Όπως συμπεραίνουμε, η ανάλυση της Φόνισσας είναι διεπιστημονική και γεννά φλέγοντα ερωτήματα, σε πολλαπλά επίπεδα, όπως: εγκληματολογικό, ψυχολογικό, ψυχιατρικό και κοινωνιολογικό.

Σκιαγραφώντας το προφίλ της Φόνισσας, η κ. Καρβουνιέρη υπογραμμίζει τα εξής:  Η Χαδούλα ζει σε μια εποχή κατά την οποία ισχύει σαφώς ο θεσμός της προίκας (η «Φόνισσα» δημοσιεύτηκε το 1902). Η προίκα, πέρα από το κοινωνικό βάρος που ‘κουβαλούσε’ ως θεσμός, συνιστούσε και πραγματικό δυσβάσταχτο φορτίο για τις οικογένειες που είχαν κορίτσια και επιθυμούσαν να τα παντρέψουν. Ειδικά οι οικογένειες που είχαν πολλά κορίτσια ή μόνο κορίτσια, πλήττονταν σοβαρά τόσο από τις προϋποθέσεις που όφειλαν να πληρούν αν ήθελαν να παντρέψουν τις κόρες τους, όσο και από τις συνέπειες του να μην καταφέρουν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις και να καταντήσουν οι κόρες τους ‘γεροντοκόρες’.

Ζώντας, λοιπόν, σε αυτήν την εποχή της ‘αγοραπωλησίας’, όπου το να γεννιούνται κορίτσια σε μια οικογένεια θεωρούταν μεγάλο δυστύχημα και οι οικογένειες αυτών επωμίζονταν δυσβάσταχτο βάρος, συνθήκη στην οποία πολύ συχνά δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν, η Χαδούλα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα κοριτσιού που έπεσε θύμα αυτού του θεσμού, τόσο από το δικό της οικογενειακό περιβάλλον όσο και από την οικογένεια που εκείνη δημιούργησε αργότερα.

Το οικογενειακό της περιβάλλον έδρασε σύμφωνα με τις επιταγές της εποχής, σύμφωνα με τις οποίες έπρεπε να την προικίσουν προκειμένου να παντρευθεί. Από τις αναμνήσεις της ίδιας μαθαίνουμε πως ο πατέρας της ήταν καλός, συνετός και εργατικός άνθρωπος. Αντίθετα, η μητέρα της ήταν κακιά και φθονερή. Μάλιστα, ήξερε μάγια τα οποία εφάρμοζε συχνά και ήταν εκείνη που μύησε την Χαδούλα στον κόσμο των βοτάνων και των ψευτοφαρμάκων με τα οποία η Χαδούλα ενίσχυε το πολύ μικρό εισόδημα της».

Ειδικότερα, για τη σχέση της Φόνισσας με τη μητέρα της και το πώς η νοσηρότητα στη μεταξύ τους σχέση επέδρασε στη διαμόρφωση της προσωπικότητας αλλά και της ψυχοσύνθεσής της, η κ. Καρβουνιέρη αναφέρει ότι η σχέση τους «ήταν ιδιαίτερα τοξική και αποκαλύπτει πολλά για τον χαρακτήρα και των δυο. Η μητέρα της έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη συγκρότηση της κοσμοθεωρίας της Φραγκογιαννούς για τα κορίτσια και το βάρος που επωμίζονται οι γονείς τους, αφού και η ίδια λάμβανε την ίδια μεταχείριση από τη μητέρα της. Μάλιστα, κατά τη διαδικασία της συμφωνίας της προίκας αλλά και γενικά η Χαδούλα όχι μόνο δεν έλαβε βοήθεια και υποστήριξη από τους γονείς της αλλά αντίθετα περιγράφει την όλη διαδικασία ως ‘κουκούλωμα’. Ο τρόπος με τον οποίον την προίκισαν και την πάντρεψαν είναι δηλωτικός της ανακούφισής τους και της βιασύνης τους (κυρίως της μητέρας) να την ‘ξεφορτωθούν’. Το πιο θλιβερό γεγονός ήταν ίσως ότι την προίκισαν με ένα σπίτι ετοιμόρροπο, ένα χωράφι στέρφο σε βορεινό σημείο και ένα μποστάνι ‘διαφιλονικούμενον’ με το γείτονά της. Αυτό, σε συνδυασμό με τη σκληρή στάση της μητέρας της να αποτρέπει οποιαδήποτε προσπάθεια της Χαδούλας να παρακαλέσει για ευνοϊκότερες συνθήκες στο ξεκίνημα του έγγαμου βίου της αλλά και το κρυφό κομπόδεμα που επί σειρά ετών η μητέρα της συγκέντρωνε και δε διέθεσε ποτέ ούτε ένα γρόσι (νόμισμα της εποχής) υπέρ της κόρης της, από κοινού συνομολογούν στο πόσο μόνη, ανυπεράσπιστη και παραγκωνισμένη ένιωθε η «Φόνισσα» από την ίδια της την οικογένεια».

Όσον αφορά τη μετέπειτα ζωή της Φόνισσας, ως παντρεμένης γυναίκας, η κ. Καρβουνιέρη αναλύει τις νέες αντίξοες συνθήκες, με τις οποίες ήρθε αντιμέτωπη, που καταδεικνύουν τον διαρκή και σκληρό αγώνα που οφείλει να δίνει κάθε γυναίκα, μέσα από τους πολλαπλούς της ρόλους, ως κόρη, ως σύζυγος και ως μητέρα:   «Ως έγγαμη νέα η Φραγκογιαννού ανέλαβε ευθύνες και υποχρεώσεις εξολοκλήρου μόνη της. Η δράση της αυτή προέκυψε από την αδυναμία του συζύγου της να αναλάβει τα καθήκοντά του στον τομέα αυτόν αφενός και αφετέρου από το θάνατό του, που επήλθε σχετικά νωρίς. Η Γιαννού λοιπόν αναγκάστηκε να δράσει τόσο ως πατέρας όσο και ως μητέρα που επιθυμεί να παντρολογήσει τα τέκνα της. Ως άντρας έπρεπε να δώσει σπίτι, αμπέλι, αγρό, ελαιώνα, να δανεισθεί μετρητά, να απευθυνθεί στον συμβολαιογράφο και να βάλει υποθήκη. Σαν γυναίκα όφειλε να κατασκευάσει ή να προμηθευθεί προίκα, όπως σεντόνια, κεντητά χιτώνια και μεταξωτά. Τέλος, ως προξενήτρα έπρεπε να βρει γαμπρό, «να τον ‘κυνηγήσει’, να τον ‘αλιεύσει’ να τον ‘ζωγρήση’», ευελπιστώντας ότι η επιλογή που θα γίνει θα είναι τουλάχιστον ανεκτή.

Στην προκειμένη περίπτωση η Χαδούλα με πολύ μεγάλη επιμονή, υπομονή και διαπραγμάτευση κατάφερε να εξασφαλίσει γαμπρό για την Δελχαρώ, ο οποίος απεδείχθη και πολύ ιδιότροπος σε ό,τι ζητούσε, αλλάζοντας και πολύ συχνά τον λόγο του. Πράγματι, κατά τη διάρκεια της ενθύμησής της η Φραγκογιαννού βίωσε όλα τα άσχημα συναισθήματα της ματαίωσης και της πικρίας που χαρακτήριζαν το παρελθόν της και της επιφύλασσε το μέλλον της, με τη γέννηση και της δεύτερης εγγονής της. Μάλιστα, η σκέψη των βασάνων που προβλέπεται να περάσει η Δελχαρώ προκειμένου να παντρέψει τα δικά της κορίτσια και τη δική της ανημποριά να μπει ξανά σε αυτήν την διαδικασία για να παντρέψει και το Κρινιώ, την οδηγούν στην ταχύτερη μορφοποίηση του σχεδίου της να γλυτώσει τις οικογένειες από το βάρος των κοριτσιών τους».

Σχετικά με το πέρασμα στην πράξη, η κ. Καρβουνιέρη τονίζει, μεταξύ άλλων, τα εξής: «Το πέρασμα στην πράξη για την πρωταγωνίστρια του διηγήματος δεν ήταν εύκολο αλλά ούτε και ξαφνικό. Η χρόνια συσσώρευση συναισθημάτων θλίψης, θυμού, δυστυχίας από τη μια και η συναισθηματική, πνευματική και σωματική κούραση από μια ζωή που ουσιαστικά δε ζει για την ίδια αλλά για να υπηρετεί τους άλλους, επικεντρώνονται στη ρίζα του κακού που για εκείνη είναι το να γεννιέσαι κορίτσι σε φτωχή οικογένεια. Η εμμονή της αυτή με τις δυσκολίες που πράγματι αντιμετωπίζουν οι φτωχές οικογένειες στην προσπάθεια τους να αποκαταστήσουν τα κορίτσια τους σε συνδυασμό με τις δικές της αναμνήσεις την οδηγούν στην απόφαση πως πράττει καλό με το να σώσει τις οικογένειες αυτές από το βάρος και την ευθύνη των κοριτσιών τους. Πράγματι, ενώ στην αρχή παραδεχόταν και η ίδια πως αυτά είναι μόνο σκέψεις και πως δε θα μπορούσε να πράξει κάτι τέτοιο, όσο περισσότερο στο μυαλό της «στροβιλίζονταν» αυτές οι σκέψεις, τόσο περισσότερο «ψήλωνε ο νους της».

Στο σκεπτικό της αυτό συνέβαλαν βέβαια και οι τεχνικές εξουδετέρωσης που χρησιμοποιούσε για να προβεί ευκολότερα στο έγκλημα και να δικαιολογήσει τις πράξεις της στον εαυτό της. Πιο συγκεκριμένα, αρχίζει να εμπλέκει πολύ το θρησκευτικό στοιχείο στις αποφάσεις της, κάτι που έκανε και προτού προβεί στη δολοφονία της εγγονής της. Με αφορμή την εξιστόρηση του γεγονότος της κηδείας του κοριτσιού που προαναφέραμε, η Γιαννού οδηγείται σε μια σειρά από κλιμακούμενες εξηγήσεις του γιατί αυτό που σκέφτεται είναι το μόνο λογικό επακόλουθο και λόγω χριστιανικής πίστης. Δηλαδή, αναλογιζόμενη πως υπάρχει λόγος που οι Άγγελοι επιλέγουν να πάρουν μαζί τους από πολύ μικρή ηλικία κάποια κορίτσια, οδηγείται στο συμπέρασμα πως είναι θείο έργο ο θάνατος των κοριτσιών, προκειμένου να γλυτώσουν οι γονείς τους από τα βάσανα του μεγαλώματος τους και όσων προκύπτουν από αυτό. Έτσι, σαν «καλή χριστιανή» από τη μια οφείλει να υπακούσει στο θείο έργο που συντελείται και από την άλλη να βοηθήσει τους συνανθρώπους της που υποφέρουν μεγαλώνοντας τόσα κορίτσια. Με τον τρόπο αυτό, ησυχάζει προσωρινά τη συνείδησή της, δικαιολογώντας στον εαυτό της τις σκέψεις αλλά και τις επικείμενες πράξεις της, προκειμένου και να μπορέσει να τις φέρει εις πέρας».



Όσον αφορά την πορεία προς το τέλος, η κ.  Καρβουνιέρη επισημαίνει ότι παρατηρούμε μια κλιμάκωση στην εγκληματική δραστηριότητα της Φραγκογιαννούς, τόσο από πλευράς θυμάτων (δύο κορίτσια), γεγονός που αυξάνει από μόνο του το ρίσκο να αποκαλυφθεί, αλλά και από πλευράς της ψυχικής της μεταστροφής. Με το θεόσταλτο σημάδι που θεωρεί πως ήταν η παρουσία αυτών των δυο κοριτσιών στη στέρνα, συνεχίζει με περισσότερο σθένος να εκτελεί, όπως η ίδια νομίζει, το θεϊκό σχέδιο.

Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται από την κ. Καρβουνιέρη και στο έθιμο της αποφυγής του κακού, τονίζοντας ότι πρόκειται για άλλη μια «παράδοση» της εποχής, άκρως στερεοτυπική και κατ’ επέκταση δηλωτική του πλαισίου μέσα στο οποίο μεγάλωναν και ανατρέφονταν τα κορίτσια.

Κατά τη διάρκεια της παραμονής της Φραγκογιαννούς στο σπίτι της Μαρούσας, μαθαίνουμε την ιστορία της Μαρούσας για την ανεπιθύμητη, εκτός γάμου εγκυμοσύνη της, καθώς και το πώς η Φραγκογιαννού ήταν η μόνη που τη βοήθησε, ενώ είχαν προσφερθεί νωρίτερα και άλλες κακεντρεχείς και φθονερές γειτόνισσες της, που τελικά την εξαπάτησαν. Σαν αφορμή για τη «παρέκκλιση» αυτή από την κανονική πορεία της ανάλυσης στέκεται το όνομα μιας εκ των γειτονισσών της Μαρούσας, η Σταμάτω. Γνωρίζοντας ήδη πως ο επαχθής θεσμός της προίκας έπληττε πάρα πολλές οικογένειες την εποχή εκείνη, και ειδικά τις φτωχές οικογένειες, πολλοί γονείς έβλεπαν τις κόρες τους σαν δυσβάσταχτο φορτίο, το οποίο εύχονταν με ανυπομονησία να ξεφορτωθούν. Εκτός αυτού, συχνά οι γονείς επιθυμούσαν αρσενικό απόγονο, προκειμένου να κρατηθεί ζωντανό το επώνυμο.

Στο πλαίσιο αυτό, υπήρχε έθιμο, σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, προκειμένου να αποφύγουν τη συνεχή γέννηση κοριτσιών, να χρησιμοποιούν συγκεκριμένα ευχετικά ονόματα, τα οποία πίστευαν ότι έχουν τη δύναμη της αποφυγής του κακού. (« Η Κοινωνική θέσις της Ελληνίδος κατά τινά έθιμα του λαού»/ «Επετηρίς του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας», Ακαδημία Αθηνών, τόμος ΚΒ’, έτη 1969-1973, Αθήνα 1973). Για παράδειγμα, στην Ήπειρο, για να σταματήσει η γέννηση κι άλλων κοριτσιών χρησιμοποιούνταν πολύ συχνά το όνομα Σταμάτω, Σταμάτα, Στασινή. Αντίστοιχα, στην Ήπειρο πάλι χρησιμοποιούνταν πολύ συχνά το όνομα Διώχνω, που προέρχεται ετυμολογικά από το ρήμα «διώχνω», ευχόμενοι με αυτόν τον τρόπο οι γονείς να ακολουθήσει η γέννηση αγοριού. Επιπρόσθετα, στη Φθιώτιδα, δινόταν συχνά το όνομα Αγόρω ή Αγορίτσα στο κορίτσι, για να γεννηθεί το μετέπειτα παιδί αγόρι. Τέλος, στην Κυνουρία συνηθίζονταν τα ονόματα Σταμάτα, Σταματίνα, Σταματού και στον Πόντο τα κορίτσια ονομάζονταν Κανή, όνομα προερχόμενο από το κανεί (φτάνει, αρκεί), ώστε να σταματήσει επιτέλους η γέννηση θηλέων. Όλα αυτά τα έθιμα αποδεικνύουν για ακόμα μια φορά πόσο δύσκολη και άδικη ζωή αναγκάζονταν να υποστούν τα κορίτσια, ήδη από τη γέννησή τους.

Ως προς το τέλος της Φόνισσας, η κ. Καρβουνιέρη γράφει μεταξύ άλλων ότι η «Φόνισσα» βρίσκει τραγικό τέλος, «ενδεχομένως ένα τέλος ‘ιδανικό’ με βάση τα εγκλήματα που διέπραξε, ένα τέλος ποιητικό. Άλλωστε, ο Παπαδιαμάντης, βαθιά θρησκευόμενος, με τη λατρεία προς τον Θεό να διαπνέει πέρα από τον ίδιο το βίο του και τα συγγράμματά του, δεν θα μπορούσε να μην παραθέσει τη σύνδεση μεταξύ της θείας με την ανθρώπινη δικαιοσύνη.

Η Φραγκογιαννού πνίγεται, καταλήγοντας έτσι να λάβει την τιμωρία που πραγματικά της αναλογούσε. Από τη μια την κυνηγούσαν να τη συλλάβουν και προσπαθούσε να ξεφύγει, από την άλλη προσπαθούσε να φτάσει στο ναΐσκο για να εξομολογηθεί τις αμαρτίες της και να προσπαθήσει να εξιλεωθεί. Εκεί, ανάμεσα στα ελάχιστα βήματα που της απέμεναν για να περάσει στην ακτή η παλίρροια την κατάπιε, με τρόπο άγριο και αχόρταγο, σαν η ίδια η φύση να την τιμωρούσε για τα εγκλήματά της. Αν τη συλλάμβαναν, ούτε η ίδια θα ένιωθε ότι η τιμωρία που της επέβαλαν είναι η «σωστή» για όσα διέπραξε. Παρόλο που η θρησκευτική της πίστη δοκιμάστηκε αρκετές φορές με εκείνη να τη διαπλάθει και να την ερμηνεύει με τρόπο που δικαιολογούσε τα εγκλήματά της και εξουδετέρωνε τις τύψεις της, παρέμενε βαθιά θρησκευόμενη και αυτό σήμαινε πως βαθιά μέσα της γνώριζε πως δε θα μπορούσε ποτέ να εξιλεωθεί στα «μάτια του Θεού». Από την άλλη δεν θα μπορούσε μόνη της να βάλει τέλος στη ζωή της, συμπέρασμα που εξάγεται από τη μέχρι τέλους προσπάθεια της να ξεφύγει τη σύλληψη. Το γεγονός ότι προσπαθούσε μέχρι το τέλος να ξεφύγει από τις αρχές μας δείχνει πως αν δεν είχε ανακαλυφθεί η εγκληματική της δράση είναι πολύ πιθανό να συνέχιζε τις δολοφονίες, στοιχείο που μας οδηγεί ξανά στο να πιστέψουμε πως το τέλος της ήταν ολότελα μοιραίο».

 Εκπονήθηκε από την κ. Καρβουνιέρη – Γαλιάτσου Μυρσίνη – Ραφαέλα