Τετάρτη 24 Σεπτεμβρίου 2014

Επιρρηματικό και προληπτικό κατηγορούμενο - Γενική κατηγορηματική



Επιρρηματικό κατηγορούμενο λέγεται το κατηγορούμενο που συντάσσεται συνήθως με ρήματα κίνησης. Είναι επίθετο το οποίο όμως έχει επιρρηματική σχέση με το ρήμα και γι' αυτό μεταφράζεται με επίρρημα ή με εμπρόθετο προσδιορισμό.


π.χ. Πάρειμι δ’
κων.
(= Παραβρίσκομαι χωρίς τη θέλησή μου.)

Το επιρρηματικό κατηγορούμενο δηλώνει:

Σειρά / τάξη: συνήθως τα επίθετα:
σχατος (= τελευταίος)
πρότερος
πρ
τος
τελευτα
ος
στατος (= τελευταίος)
στερος

Σκοπό: συνήθως τα επίθετα:
βοηθ
ς (= για βοήθεια)
σύμμαχος

Τρόπο: συνήθως τα επίθετα:
κων (= χωρίς τη θελησή του)
κν (= με τη θελησή του)
θρόος (= σύσσωμος)
σμενος (= με ευχαρίστηση)
κριτος (= αδίκαστος)
ντίος, ναντίος (= αντιμέτωπος)
πρακτος (= χωρίς αποτέλεσμα)
α
τοκράτωρ (= με πλήρη εξουσία)
πόσπονδος (= με ένορκη συμφωνία)

Τόπο: συνήθως τα επίθετα:
μέσος (= στο κέντρο)
μετέωρος (= στον αέρα)
πελάγιος (= στο ανοιχτό πέλαγος)
παίθριος (= στο ύπαιθρο)

Χρόνο: συνήθως τα επίθετα:
Τριτα
ος (= για τρεις μέρες)
βδομαος (= την έβδομη μέρα)
σπέριος (= το βράδυ)
σκοτα
ος (= όταν έπεσε το σκοτάδι)
ρθριος (= τα ξημερώματα)


Προληπτικό κατηγορούμενο λέγεται το κατηγορούμενο το οποίο συντάσσεται με ρήματα αύξησης ή εξέλιξης, όπως τα ρήματα αξομαι, αξάνομαι, αρομαι (= υψώνομαι), τρέφομαι, πνέω, έω κ.ά. και δηλώνει εκ των προτέρων την ιδιότητα του υποκειμένου ή του αντικειμένου (πριν ολοκληρωθεί δηλαδή η ενέργεια που δηλώνει το ρήμα). Λέγεται λοιπόν προληπτικό κατηγορούμενο του αποτελέσματος διότι το υποκείμενο προσλαμβάνει ένα γνώρισμα το οποίο θα είναι το τελικό αποτέλεσμα του ρήματος. Μεταφράζεται: με αποτέλεσμα να..., ώστε να..., με την προϋπόθεση να...

π.χ. Η
ξητο τ νομα ατο μέγα.
(= Αναπτυσσόταν η φήμη του ώστε να γίνει μεγάλη.)



Γενική κατηγορηματική λέγεται η γενική ενός ουσιαστικού που συντάσσεται με ρήματα συνδετικά, η οποία τίθεται στη θέση κατηγορουμένου και έχει κατηγορηματική σημασία. Η γενική κατηγορηματική διακρίνεται σε:

Διαιρετική, η οποία δηλώνει το σύνολο, μέρος του οποίου είναι το υποκείμενο.

π.χ.
ν δ κα οτος τν στρατηγν.
(= Ήταν και αυτός από τους στρατηγούς.)

Κτητική, η οποία δηλώνει τον κάτοχο του υποκειμένου.

π.χ.
ναός ν τς θεάς.
(= Ο ναός ήταν της θεάς.)

Ιδιότητας, η οποία δηλώνει μια ιδιότητα του υποκειμένου.

π.χ. Τούτου το
τρόπου εμί
(= Είμαι αυτού του χαρακτήρα.)

Ύλης, η οποία δηλώνει την ύλη από την οποία έχει κατασκευαστεί το υποκείμενο.

π.χ. Α
σπίδες σαν χαλκο
(= Οι ασπίδες ήταν από χαλκό)

Αξίας, η οποία δηλώνει την αξία του υποκειμένου.

π.χ.
οκία ν χιλίων ταλάντων.
(= Το σπίτι ήταν αξίας χιλίων ταλάντων.)

Καταγωγής, η οποία δηλώνει την καταγωγή του υποκειμένου.

π.χ. Δαρείου κα
Παρυσάτιδος γίγνονται παδες δύο.
(= Από τον Δαρείο και την Παρυσάτιδα γεννιούνται δύο παιδιά)

επιλογή υλικού από τη greek-language


4 σχόλια:

  1. ζητούνται στις εξετάσεις τα συγκεκριμένα συντακτικά φαινόμενα; ή θεωρούνται πολύ δύσκολα και τα αφήνουν;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Αν μιλάμε για τις πανελλαδικές, στη συγκεκριμένη ενότητα δε νομίζω ότι υπάρχει κάτι εξεζητημένο, εκτός από την πληθώρα επιρρηματικών κατηγορουμένων, από τα οποία τα πιο συνηθισμένα είναι τα μισά

      Διαγραφή
  2. Γίνεται να εξηγήσετε καλύτερα την γενική κατηγορηματική????!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Με τα συνδετικά ρήματα το κατηγορούμενο στην ουσία μπορεί να βρίσκεται σε πτώση γενική. Αυτό βέβαια συμβαίνει, όταν το κατηγορούμενο είναι ουσιαστικό, γιατί η γενική κατηγορηματική είναι γενική ουσιαστικού και όχι επιθέτου. Από κει και πέρα τα είδη της νομίζω ότι παρουσιάζονται με αρκετή σαφήνεια και τα παραδείγματα βοηθούν. Ελπίζω να ήμουν χρήσιμη

    ΑπάντησηΔιαγραφή