Στα "ΗΘΙΚΑ" του Πλουτάρχου στο χωρίο 439a και εξής ο Πλούταρχος παραθέτει τις απόψεις του για το αν η αρετή διδάσκεται
(Τα χωρία προσφέρονται για παράλληλη μελέτη με τις αντίστοιχες απόψεις του Σωκράτη και του Πρωταγόρα στον ομώνυμο πλατωνικό διάλογο)
--Περὶ τῆς ἀρετῆς βουλευόμεθα καὶ διαποροῦμεν, εἰ διδακτόν
ἐστι τὸ φρονεῖν τὸ δικαιοπραγεῖν τὸ εὖ ζῆν·
Για την αρετή σκεφτόμασταν και απορούσαμε,
εάν είναι διδακτή η ορθή κρίση η δίκαιη πράξη, η σωστή ζωή
--ψάλλειν μανθάνουσιν οἱ ἄνθρωποι καὶ ὀρχεῖσθαι καὶ ἀναγινώσκειν
γράμματα καὶ γεωργεῖν καὶ ἱππεύειν· ὑποδεῖσθαι μανθάνουσι, περιβάλλεσθαι· οἰνοχοεῖν
διδάσκουσιν ὀψοποιεῖν. ταῦτ᾽ ἄνευ τοῦ μαθεῖν οὐκ ἔστι χρησίμως ποιεῖν,
…
οι άνθρωποι μαθαίνουν να τραγουδούν και να
χορεύουν και να διαβάζουν γράμματα και να καλλιεργούν τη γη και να ιππεύουν,
μαθαίνουν να φορούν υποδήματα, να ντύνονται, να κερνούν κρασί διδάσκονται και
να παρασκευάζουν φαγητά. Αυτά χωρίς να τα μάθουν δεν είναι δυνατό να τα κάνουν
με τρόπο χρήσιμο,…
--τὸ εὖ βιοῦν, ἀδίδακτον καὶ ἄλογον καὶ ἄτεχνον καὶ αὐτόματον;
ο σωστός τρόπος βίου, δεν διδάσκεται και δεν
χρειάζεται λογική και τέχνη και γίνεται από μόνος του;
--Ὦ ἄνθρωποι, τί τὴν ἀρετὴν λέγοντες ἀδίδακτον
εἶναι ποιοῦμεν ἀνύπαρκτον; εἰ γὰρ ἡ μάθησις γένεσίς ἐστιν, ἡ τοῦ μαθεῖν κώλυσις ἀναίρεσις. καίτοι
γ᾽, ὥς φησιν ὁ Πλάτων, διὰ τὴν τοῦ ποδὸς πρὸς τὴν λύραν ἀμετρίαν καὶ ἀναρμοστίαν οὔτ᾽ ἀδελφὸς ἀδελφῷ πολεμεῖ οὔτε φίλος φίλῳ
διαφέρεται, οὔτε πόλεις πόλεσι δι᾽ ἀπεχθείας γινόμεναι τὰ ἔσχατα κακὰ δρῶσί
τε καὶ πάσχουσιν ὑπ᾽ ἀλλήλων·
Άνθρωποι, γιατί λέγοντας ότι η αρετή δε διδάσκεται την
καθιστούμε ανύπαρκτη; εάν δηλαδή η μάθηση σημαίνει γένεση, η παρεμπόδιση της
μάθησης είναι καταστροφή. Και πράγματι, όπως λέει ο Πλάτων, για την έλλειψη
μέτρου και την ασυμφωνία του ποιήματος προς τη λύρα ούτε ο αδελφός, τον αδελφό
πολεμά ούτε ο φίλος με τον φίλο διχογνωμεί ούτε οι πόλεις κάνουν τα χειρότερα
πράγματα στις άλλες πόλεις από απέχθεια και αλληλοεξοντώνονται…
--ἀλλ᾽ ὅμως οὔτ᾽ ἂν ἱστὸν οὔτε βιβλίον ἢ λύραν ὁ μὴ μαθὼν μεταχειρίσαιτο, καίπερ εἰς
οὐδὲν μέγα βλαβησόμενος, ἀλλ᾽ αἰδεῖται γενέσθαι καταγέλαστος
("ἀμαθίην" γάρ, Ἡράκλειτός φησι, "κρύπτειν ἄμεινον
αλλά όμως ούτε ύφασμα ούτε βιβλίο ή λύρα δεν
θα χρησιμοποιούσε αυτός που δεν είχε μάθει να τα μεταχειρίζεται, αν και κανένα
μεγάλο κακό δεν θα πάθαινε, αλλά ντρέπεται να γίνεται γελοίος (« την αμάθεια»
λοιπόν ο Ηράκλειτος είπε « είναι καλύτερο να την κρύβεις »),…
--οἴκου δὲ καὶ πόλεως καὶ γάμου καὶ βίου καὶ ἀρχῆς κοινωνίαν
ἀνέγκλητον ἐνδέχεται γενέσθαι, μὴ μαθόντων ὅντινα χρὴ τρόπον ἀλλήλοις συμφέρεσθαι;
με το σπίτι τους και την πόλη και το γάμο και
τη ζωή και την εξουσία υπάρχει περίπτωση να δημιουργήσουν (οι άνθρωποι) άμεμπτη
σχέση, αν δεν μάθουν πως πραγματικά
είναι ανάγκη να συμπεριφέρονται μεταξύ τους;
--ὁ Ἀρίστιππος ἔφη, "εἰ μὴ γίνονται
μαθήσει βελτίονες ἄνθρωποι, παραπόλλυται ὁ μισθὸς τῶν παιδαγωγῶν"
Ο Αρίστιππος είπε «εάν δεν γίνονται με την
μάθηση καλύτεροι οι άνθρωποι, χάνεται άδικα ο μισθός των παιδαγωγών»
--καὶ ὁ Λάκων ἐρωτηθεῖς τί παρέχει παιδαγωγῶν,
"τὰ καλά," ἔφη, "τοῖς παισὶν ἡδέα ποιῶ."
Και ο Λάκωνας όταν ρωτήθηκε τι προσφέρει με
τη διαπαιδαγώγηση, «τα καλά» είπε «τα κάνω να είναι ευχάριστα στα παιδιά»
--Καίτοι γ᾽ ὁ στρατηγὸς Ἰφικράτης πρὸς Καλλίαν τὸν
Χαβρίου ἐρωτῶντα καὶ λέγοντα, "τίς εἶ; τοξότης; πελταστής; ἱππεύς; ὁπλίτης;"
"οὐδείς," ἔφη, "τούτων, ἀλλ᾽ ὁ τούτοις πᾶσιν ἐπιτάττων." γελοῖος
οὖν ὁ λέγων ὅτι τοξικὴ καὶ ὁπλιτικὴ καὶ τὸ σφενδονᾶν καὶ τὸ ἱππεύειν διδακτόν
ἐστι, στρατηγικὴ δὲ καὶ τὸ στρατηγεῖν ὡς ἔτυχε παραγίνεται καὶ οἷς ἔτυχε μὴ μαθοῦσιν.
οὐκοῦν ἔτι γελοιότερος ὁ μόνην τὴν φρόνησιν μὴ διδακτὴν ἀποφαίνων,
ἧς ἄνευ τῶν ἄλλων τεχνῶν ὄφελος οὐδὲν οὐδ᾽ ὄνησίς ἐστιν.
Και όταν ο στρατηγός Ιφικράτης στον Καλλία το γιο του Χαβρία που τον ρώτησε «
Τι είσαι; Τοξότης; Πελταστής; Ιππέας; Οπλίτης;» «Κανείς» είπε « από αυτούς αλλά
αυτός που τους διατάζει όλους αυτούς.» Είναι
γελοίος επομένως αυτός που υποστηρίζει ότι το τόξευμα και η χρήση όπλου και σφεντόνας
και η ιππασία είναι διδακτά, αλλά η στρατηγική και η διοίκηση όπως τύχει γίνεται και σ’ όποιους
τύχει χωρίς να τη μαθαίνουν. Λοιπόν ακόμη γελοιότερος είναι αυτός που καταλήγει
στο συμπέρασμα ότι η φρόνηση μόνο δε
διδάσκεται, χωρίς την οποία από τις άλλες τέχνες όφελος κανένα ούτε κέρδος
μπορεί να υπάρξει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου